अगस्त्य

mahamuni agasty ji

maharshi agasty pauranik ullekhoan ke anusar ek vaidik rrishi the. vasishth muni ke yah b de bhrata the. inaka janm kashi[1] mean hua mana jata hai. vartaman samay mean yah sthan agasty kuand ke nam se prasiddh hai. brahmatej ke moortiman svaroop mahamuni agasty ji ka pavan charitr atyant udatt tatha divy hai. vedoan mean inaka varnan aya hai.

pradurbhav

rrigved ka kathan hai ki mitr tatha varun namak devataoan ka amogh tej ek divy yajniy kalash mean puanjibhoot hua aur usi kalash ke madhy bhag se divy tej:sampann maharshi agasty ka pradurbhav hua-

satre h jatavishita namobhi: kuanbhe ret: sishichatu: samanamh. tato h man udiyay madhyath tato jnatamrishimahurvasishthamh॥

is rricha ke bhashy mean achary sayan ne likha hai- 'tato vasativarath kuanbhath madhyath agastyo shamipraman udiyap pradurbabhoov. tat ev kuanbhadvasishthamapyrishian jatamahu:॥'

is prakar kuanbh se agasty tatha maharshi vasishth ka pradurbhav hua.

any pauranik prasang
  • ek yajn satr mean urvashi bhi sammilit huee thi. mitr, varun ne usaki or dekha to itane asakt hue ki apane viry ko rok nahian paye. urvashi ne upahasatmak muskarahat bikher di. mitr varun bahut lajjit hue. kuanbh ka sthan, jal tatha kuanbh, sab hi atyant pavitr the. yajn ke aantaral mean hi kuanbh mean skhalit viry ke karan kuanbh se agasty, sthal mean vasishth tatha jal mean matsy ka janm hua. urvashi in tinoan ki manas janani mani gayi.[2]
  • puranoan mean yah katha ayi hai ki maharshi agasty ki patni mahan pativrata tatha shri vidya ki achary thian, jo 'lopamudra' ke nam se vikhyat haian. agam-granthoan mean in dampatti ki devi sadhana ka vistar se varnan aya hai.
maharshi agasty ka samuandr pan

tejasvi rrishi

maharshi agasty mahateja tatha mahatapa rrishi the. samudrasth rakshasoan ke atyachar se ghabarakar devata log inaki sharan mean gaye aur apana du:kh kah sunaya. phal yah hua ki ye sara samudr pi gaye, jisase sabhi rakshasoan ka vinash ho gaya. isi prakar ilval tatha vatapi namak dusht daityoan dvara ho rahe rrishi-sanhar ko inhoanne band kiya aur lok ka mahan kalyan hua.

ek bar vindhyachal soory ka marg rokakar kh da ho gaya, jisase soory ka avagaman hi band ho gaya. soory inaki sharan mean aye, tab inhoanne vindhy parvat ko sthir kar diya aur kaha- "jab tak maian dakshin desh se n lautooan, tab tak tum aise hi nimn banakar ruke raho." aisa hi hua. vindhyachal niche ho gaya, phir agasty ji laute nahian, at: vindhy parvat usi prakar nimn roop mean sthir rah gaya aur bhagavan soory ka sada ke liye marg prashast ho gaya.

is prakar ke anek asambhav kary maharshi agasty ne apani mantr shakti se sahaj hi kar dikhaya aur logoan ka kalyan kiya. bhagavan shriram vanagaman ke samay inake ashram par padhare the. bhagavan ne unaka rrishi-jivan kritarth kiya. bhakti ki prem moorti mahamuni sutikshn inhian agasty ji ke shishy the. agasty sanhita adi anek granthoan ka inhoanne pranayan kiya, jo tantrik sadhakoan ke liye mahan upadey hai.

mantr drashta rrishi

sabase mahattv ki bat yah hai ki maharshi agasty ne apani tapasya se anek rrichaoan ke svaroopoan ka darshan kiya tha, isaliye ye 'mantr drashta rrishi' kahalate haian. rrigved ke anek mantr inake dvara drisht haian. rrigved ke pratham mandal ke 165 sookt se 191 tak ke sooktoan ke drashta rrishi maharshi agasty haian. sath hi inake putr dridhachyut tatha dridhachyut ke putr idhmavah bhi navam mandal ke 25vean tatha 26vean sookt ke drashta rrishi haian. maharshi agasty aur lopamudra aj bhi poojy aur vandy haian, nakshatr-mandal mean ye vidyaman haian. 'doorvashtami' adi vratopavasoan mean in dampati ki aradhana-upasana ki jati hai.


tika tippani aur sandarbh

mahabharat shabdakosh |lekhak: es. pi. paramahans |prakashak: dilli pustak sadan, dilli |sankalan: bharat diskavari pustakalay |prishth sankhya: 09 |

  1. vartaman banaras
  2. rrigved 7|33.

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah