![]() |
shrimadbhagavadgita sadhak-sanjivani hindi-tika -svami ramasukhadas
ashtadash adhyay
sarvabhooteshu yenaikan bhavamavyayamikshate . arth- jis jnan se manushy prithak-prithak sab bhootoan mean ek avinashi paramatm-bhav ko vibhagarahit samabhav se sthit dekhata hai, us jnan ko to too sattvik jan. vyakhya- ‘sarvabhooteshu yenaikan.......... avibhaktan vibhakteshu’- vyakti, vastu adi mean jo ‘hai’ pan dikhata hai, vah un vyakti, vastu adi ka nahian hai, pratyut sabamean paripoorn paramatma ka hi hai. un vyakti, vastu adi ki svatantr satta hi nahian hai; kyoanki unamean pratikshan parivartan ho raha hai. koee bhi vyakti, vastu adi aisi nahian hai, jisamean parivartan n hota ho; parantu apani ajnata (besamajhi) se unaki satta dikhati hai. jab ajnata mit jati hai, jnan ho jata hai, tab sadhak ki drishti us avinashi tattv ki taraph hi jati hai, jisaki satta se yah sab sattavan ho raha hai. jnan hone par sadhak ki drishti parivartanashil vastuoan ko bhedakar parivartanarahit tattv ki or hi jati hai.[1] phir vah vibhakt arthat alag-alag vastu, vyakti, paristhiti, ghatana adi mean vibhagarahit ek hi tattv ko dekhata hai.[2] tatpary yah hai ki alag-alag vastu, vyakti adi ka alag-alag jnan aur yathayogy alag-alag vyavahar hote hue bhi vah in vikari vastuoan mean us svatah siddh nirvikar ek tattv ko dekhata hai. usake dekhane ki yahi pahachan hai ki usake aantahkaran mean rag dvesh nahian hote. ‘tajjnanan viddhi sattvikamh’- us jnan ko too sattvik jan. parivartanashil vastuoan, vrittiyoan ke sanbandh se hi ise ‘sattvik jnan’ kahate haian. sanbandharahit hone par yahi jnan ‘vastavik bodh’ kahalata hai, jisako bhagavan ne sab sadhanoan se janane yogy jney-tattv bataya hai- ‘jneyan yattatpravakshyami yajjnatvamritamashrute’.[3] |
![]() |
tika tippani aur sandarbh
sanbandhit lekh
shlok sankhya | vishay | prishth sankhya |
varnamala kramanusar lekh khoj