रासपंचाध्यायी -अखण्डानन्द सरस्वती पृ. 454

Prev.png

rasapanchadhyayi -svami akhandanand sarasvati

rasalila ka antarang-1

padanyasaiah bhujavidhutibhiah, sasmitairbhroovilasaiah
bhajyanmadhyaiah chalakuchapataiah kundalaiah gandalolaiah .
svidyanmukhyah kabar-rashanagranthayah krishnavadhvo
gayantyastan tadit iv ta meghachakre virejuah ..
jaise khoob ghata chhayi huee ho, aur usamean bijali chamak rahi ho “tadit iv ta meghachakre virejuah” kale-kale shyamasundar aur bijali ki tarah chamakati gopiyaan-kitani phurti hogi un gopiyoan mean jo nrity karati huee bijali ki tarah chamakati haian. “padanyasaiah” pad ka vinyas- keval aangoothe par nach lena, keval e di par nach lena, keval ek ghuangharoo, do ghuangharoo, tin ghuangharoo, baja dena; aur hast ka sanchalan hast kabhi shar ke oopar, kabhi kamar ki taraph, kabhi muanh ke pas to kabhi kan ke pas; aur kabhi muskan ke sath bhauhoan ka sanchalan yah dhyan ki bat hai, bhala, ghar mean jakar karane ki nahian hai. yah koee manan karane ke lie nahian hai ki ghar mean jakar manan kar leange; yah yog ki tarah sikhane ke bad abhyas karane ki nahian haian, abhi-abhi apane man ko is ras ke dhyan mean dooba do. ek-ek gopi, ek-ek krishn! mukh par muskan hai aur-

bhroo vilas mandahas radan chhadan ati rasali .
sumiroan natanagar banamali ..

nrity mean kamar aise lachakati hai ki ab kamar tooti, ab kamar tooti! kap de ka to khyal hi nahian hai, ho gaya avaran-bhang. are, avaran-bhang hone do. ‘ahan brahmasmi’ karak vritti se avaran-bhang hota hai jnan mean, parantu yah premakrit avaran-bhang hai; isamean maloom nahian p data hai, aur kap da gir jata hai.

bhajyanmadhyaiah chalakuchap deah kundalaiah gandalolaiah ..

ye kundal unake kapoloan ka chumban kar rahe haian. ‘svidyanmukhyah’ sharir ka dhyan nahian hai, chhoot gaya sharir, pasine se tar hai aur ‘kabararashanagranthayah’ joo de ka jo bandhan tha aur kamar mean jo bandhan tha vah bhi khul gaya. are baba, koee gaanth nahian rahati.

‘svidyanmukhyah kabararashanagranthayah’ isake do arth haian. laukik drishti se gopi ke sharir mean agar kahian bandhan tha to sirph do jagah par- ek to kamar ki dori kasakar baandhi thi aur doosara joo da kasakar bandha hua tha ki nachate samay ye chhootean nahian. parantu ras mean ve toot gayian, chhoot gayian. ‘srastastrast nibaddhanivi.’ adhyatmik drishti se joo de ki gaanth hai avidyagranthi jisako buddhi chho dati hai. aur kamar ki gaanth hai hridayagranthi-apane-paraye ka bhav jise prem chho data hai. ye donoan gaanthean gopiyoan ki chhoot gayian, toot gayian. jahaan prem hua vahaan hridayagranthi gayi!

Next.png

tika tippani aur sandarbh

sanbandhit lekh

rasapanchadhyayi -akhandanand sarasvati
pravachan sankhya vishay ka nam prishth sankhya
1. upakram 1
2. ras ki bhoomika evan ras ka sankalp 12
3. ras ke hetu, svaroop aur kal 28
4. ras ke sankalp mean gopi-prem ki hetuta 40
5. ras ki divyata ka dhyan 51
6. yogamaya ka ashray lene ka arth 63
7. yogamayamupashrit:-bhagavan ki prem-paravashata 75
8. kripayog ka ashray aur chandroday 85
9. ras-ratri mean poorn chandr ka darshan 96
10. ras mean chandrama ka yogadan 106
11. bhagavan ne vanshi bajayi 116
12. gopiyoan ne vanshi-dhvani suni 127
13. shrikrishn ke prati gopiyoan ka abhisar 141
14. jo jaisih taisih uth dhayian-1 152
15. jo jaisih taisehi uth dhayian-2 163
16. jo jaisehi taisehi uthi dhayian-3 175
17. jar-buddhi se bhi bhagavatprapti sambhav hai 187
18. vikarayukt prem se bhi bhagavatprapti sambhav hai 198
19. gopi dau dakar gayian krishn ke pas aur krishn ne kaha ki laut-jao 209
20. shrikrishn ka amiy-garal-varshan 214
21. gopi ke prem ki pariksha-dharm ka pralobhan 225
22. ‘laut-jao’ sunakar gopiyoan ki dasha ka varnan 238
23-24. prem mean sookhi ja rahian gopiyaan akhir bolian 248
(pranay-git prarambh)
25. gopiyoan ka samarpan-paksh 261
26. shrikrishn mean rati hi buddhimani hai 276
27. gopiyoan ki n laut pa sakane ki bebasi aur mar jane ke parinam ka udghatan 286
28. gopiyoan ka shrikrishn ko poorv raman ki yad dilana 297
29-31. gopiyoan mean dasy ka uday 307
32. gopiyoan mean dasy ka hetu-1 338
33. gopiyoan mean dasy ka hetu-2 353
34. gopiyoan mean dasy ka hetu-3 366
35-36. gopiyoan ki chahat 376
(pranay-git samapt)
37-39. pratham rasakri da ka upakram 393
40. ras mean shrikrishn ki shobha 429
41. ras-sthali ki shobha 441
42. rasalila ka antarang-1 453
43. rasalila ka antarang-2 467
44. rasalila ka antarang-3 480
45. rasalila ka antarang-4 494
46. aantim prishth 500

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah