vishay soochi
bharat savitri -vasudevasharan agraval
3. aranyak parv
adhyay : 80-83
is prakaran ke arambh mean hi tirth ke adhyatmik drishtikon ki vyakhya ki gee hai. jisake hath, pair aur man susanyat haian, jisamean vidya tap aur kirti hai, vah tirth ka phal pa leta hai. jo dan nahian leta, atmasantoshi, pavitr, niyamoan ka palan karane vala aur aanhakar se rahit hai, vah tirth ka phal pata hai. jo dambharahit, tyagi, jitendriy, svalpahari aur sab doshoan se mukt haian, vah tirth ka phal pata hai. krodharahit, satyashil, vratoan mean dridh aur sab praniyoan ko saman janane vala manushy tirth ka phal pata hai.[1] pulasty-tirth-yatra-parv ke antargat bhoogol ka kshetr adhik vistrit ho gaya hai. kitane hi ne tirthoan ke nam usamean ate haian. ve sthan jinaki pahachan nishchit hai, ye haian- pushkar, pushkarany (pushkarana), jamboo (arbud parvat par), mahakal, narmada, dakshin sindhu, charmavati, arbud, prabhas, sarasvati sagar-sangam, dvaravati (dvaraka), piandarak evan sindhu aur samudr ka sangam. isake bad uttar disha mean in sthanoan ke nam haian- panchanad, devika (panjab ki deg nadi), vinashan (maruprishth par sarasvati ke adarshan ka sthan), kurukshetr, puandarik (vartaman puandari), sarpadaman (saphidoan), apaga nadi (syalakot ki ayak nadi), kapishthal (kaithal), drishadvati (ghagghar), vyasasthali, vishnupad, sapt-sarasvat-tirth, prithoodak (pihova) aur sannihiti (kurukshetr ka sannihit tal). isake anantar himalay ke kuchh purane tirthoan ke nam haian, jaise gangadvar, kanakhal, ganga (dhauli ganga) aur sarasvati (vishnu ganga) ka sangam (vartaman vishnu prayag), rudravart (rudr prayag), bhadrakaneshvar (karn prayag), yamunaparvat (bandar pooanchh), sindhu ka udgam, rrishikulya (rrishiganga) aur bhrigutuang (tuanganath). poorv disha ke tirthoan mean kee nam aitihasitak mahattv ke haian- gomati-ganga-sangam, (kashi ke samip markandey sthan), yonidvar (gaya ka brahmayoni tirth), gaya, phalgu, rajagrih, tapod (rajagrih mean garam pani ke chashme), maninag (rajagrih mean maniyar nag ka math), janakapur, gandaki, vishala nadi (sambhavatah vaishali), narayan tirth (gandaki nadi ke kinare jahaan se shaligram ki batiya ati haian), kaushiki (kosi), champarany (champaran), gauri shikhar (gaurishankar choti), tamra aur aruna nadi ka sangam, kaushiki (sun koshi aur aruna ka sangam), kokamukh-tirth (tamra, aruna aur kaushiki in tinoan ke sangam ke samip), champa (bhagalapur), sanvedya tirth (sadiya), lohity (asam ki lohit nadi), kastoya (bogara ki prasiddh nadi, jo ganga ki dhara padma mean milati hai), aur ant mean ganga aur sagar ka sangam, jise aj bhi ganga-sagar kahate haian. |
tika tippani aur sandarbh
- ↑ aranyak 80.30-33
sanbandhit lekh
kr.s. | vishay | prishth sankhya |
varnamala kramanusar lekh khoj