भागवत धर्म सार -विनोबा पृ. 93

chitr:Prev.png

bhagavat dharm mimaansa

3. maya-santaran

'
(4.5) tatr bhagavatanh dharmanh shikshedh gurvatmadaivatah.
amayayaanuvrittya yaish tushyedatmatmado hariah॥[1]

  • bhagavatanh dharmanh shiksheth- bhagavat dharm sikhana chahie.
  • gurvatm daivatah- guru ke prati poorn shraddha rakhakar aur atm devata ka adar kar.
  • amayaya- poorn nishkapat bhav se yani rrijubuddhi se aur
  • anuvrittya- sevabhav se guru ke pas jana chahie.


bhagavat dharm yani bhakti marg. bhakti marg to sadgunoan ka hi banata hai. bhakti marg yani sadgun vikas. nanak ka prasiddh kavy hai : binu gun kite bhagati n hoee- gun prapt kie bina bhakti nahian. pooja path karana bhakti nahian. vah shraddhamatr hai. bhakti to tab hogi, jab gun prapt kareange. isalie gunoan ka anushilan karana chahie.


age ke shlokoan mean aise 31 gun die ge haian, jinaka anushilan hona chahie.


anushilan kaise kiya jae? ye gun apani dayari mean likh rakhean aur roz sone ke pahale aur uthane ke bad unhean dekhean. jaise : kya mujhe gussa aya tha? aya tha to maianne kshama gun kho diya. sabhi gunoan ka anushilan n kar sakean, to unamean se kuch chun lean aur unaka parishilan karean. aj galati huee, to kal savadhan rahean. doosare din galati huee, to tisare din adhik savadhan rahean. roz is tarah dekhate jaeange, to ek din aisa ayega jis din apaki koee galati nahian hogi. aisa hua, to apane nishedhatmak (nigetiv) pariksha pas kar li. lekin vidhayak (p aaujitiv) bhi kuchh karana hoga, to dekhean ki kya hamane kisi par daya ki, kshama ki, prem ya paropakar kiya? gun-vikas ka yah ek tarika hai. ise ek khel hi man sakate haian.

' (4.6) sarvato manasoasangan adau sangan ch sadhushu.
dayaan maitrian prashrayan ch bhooteshvaddha yathochitamh॥[2]

gunoan ka varnan kar rahe haian :

  • adau- praranbh mean.
  • sarvatah manasah asangamh- sabhi or se man ki asangati, man ki sangati n karana.

ab prashn uthata hai ki aranbh me jo gun batae jaean, ve saral hone chahie ya kathin? kyoanki pahale nanbar me jo gun bataya jaega, vah bhagavat dharm ki sarvatha nianv hogi. yahaan man ki asangati pahala gun bataya. yani apana sara godam hi khali kar diya. aandar jo sara kachara bhara p da tha, vah man ke karan hi. mano us kachare ko ag hi laga di.


maian is par bahut jor diya karata hooan. nishchay hi man se oopar uthana ya man se alag hona kathin bat hai, par usake bina gati hi nahian. usake bina paramarth mean pravesh hi nahian ho sakata. isalie aranbh mean hi man ka asang karane ke lie kaha gaya hai. kabir ne kaha hai : ekai sadhe sab sadhe, sab sadhe sab jay. aisa ek hi kam ho, jisase sab kam sadh jayan. gita mean daivi-sanpatti ka varnan karate hue ‘abhay’ se praranbh kiya gaya hai. sikhoan mean bhi ‘nirbhay’ aur ‘nirvair’ ye do gun bataye haian. har ek gun ka apana-apana mahattv hai. lekin paramarth pravesh ke lie yah jo bat bhagavat mean batayi gayi hai, usake sath mera manasik mail baith gaya hai.


yahaan log aya karate haian joote pahanakar, kiantu aandar ate haian joote bahar utarakar hi. joote pahanakar kabhi aandar nahian ate. isi tarah yadi ap man ke sath ate haian to aie, joote ki tarah use bhi bahar rakhakar aie. jab yahaan ke vapas jaean, to pahanakar ja sakate haian. guru ka darabar hai, mandir hai, masjid hai, charch hai, panchayataghar hai- vahaan man ko bahar rakhakar hi aandar pravesh karean. anyatha kya hoga? gramasabha mean 50 log haian, to 50 man vahaan ikatthe hoange aur jhag da kh da hoga. isalie kuchh sthan aise hoan, jahaan pravesh karane ke pahale man ko bahar rakhane ki adat dali jae. aisi adat lag sakati hai. ek bar vah adat lag jae, to phir man ke sath sanbandh rakhane ka prashn hi nahian uthega.

yah vijnan ka zamana hai. isalie ab bhi man ke sath sanbandh banae rakha, to khatam hi samajhean.

chitr:Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. bhagavat-11.3.22
  2. bhagavat-11.3.23

sanbandhit lekh

bhagavat dharm sar
kramaank prakaran prishth sankhya
1. eeshvar-prarthana 3
2. bhagavat-dharm 6
3. bhakt-lakshan 9
4. maya-taran 12
5. brahm-svaroop 15
6. atmoddhar 16
7. gurubodh (1) srishti-guru 18
8. gurubodh (2) prani-guru 21
9. gurubodh (3) manav-guru 24
10. atm-vidya 26
11. baddh-mukt-mumukshu-sadhak 29
12. vrikshachchhed 34
13. hans-git 36
14. bhakti-pavanatv 39
15. siddhi-vibhooti-nirakaanksha 42
16. gun-vikas 43
17. varnashram-sar 46
18. vishesh soochanaean 48
19. jnan-vairagy-bhakti 49
20. yog-trayi 52
21. ved-tatpary 56
22. sansar pravah 57
23. bhikshu git 58
24. paratantry-mimaansa 60
25. satv-sanshuddhi 61
26. satsangati 63
27. pooja 64
28. brahm-sthiti 66
29. bhakti saramrit 69
30. mukt vihar 71
31. krishn-charitr-smaran 72
bhagavat dharm mimaansa
1. bhagavat dharm 74
2. bhakt-lakshan 81
3. maya-santaran 89
4. baddh-mukt-mumukshu sadhak 99
5. varnashran-sar 112
6. jnan-vairagy-bhakti 115
7. ved-tatpary 125
8. sansar-pravah 134
9. paratantry-mimaansa 138
10. pooja 140
11. brahm-sthiti 145
12. atm-vidya 154
13. aantim prishth 155

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah