गीता रहस्य -तिलक पृ. 821

gita rahasy athava karmayog shastr -bal gangadhar tilak

Prev.png
shrimadbhagavadgita : saptadash adhyay

anudvegakaran vakyan satyan priyahitan ch yath.
svadhyayabhyasanan chaiv vadamayan tap uchyate.. 15 ..
 manah prasadah saumyatvan maunamatmavinigrahah.
bhavasanshuddhirityetattapo manasamuchyate.. 16 ..
shraddhaya paraya taptan tapastattrividhan naraiah.
aphalakaankshibhiryuktaiah sattvikan parichakshate.. 17 ..
satkaramanapoojarthe tapo danbhen chaiv yath.
kriyate tadih proktan rajasan chalamadhruvamh.. 18 ..

(15) (man ko) udveg n karane vale sats, priy aur hitakarak sambhashan ko tatha svadhyay arthat apane karm ke abhyas ko vaangamay (vachik) tap kahate haian. (16) man ko prasann rakhana, saumyata, maun arthath muniyoan ke saman vriti rakhana, manonigrah aur shuddh bhavana- inako manas tap kahate haian.

tilak ke anusar-[jan p data hai ki pandrahavean shlok mean saty, priy aur hit, tinoan shabd manu ke is vachan ko lakshy kar kahe gaye haian-” satyan booyat priyan brooyann brooyath satyamapriyamh. priyanch nanritan boohrayadesh dharmah sanatan...”[1]- yah sanatan dharm hai ki sach aur madhur (to) bolana chahiye, parantu apriy sach n bolana chahiye. tathapi mahabharat mean hi vidur ne duryodhan se kaha haian ki “apriyasth ch pathyasy vakta shrota ch durlabhah”[2]. ab kayik, vachik aur manasik tapoan ke jo bhed phir bhi hote haian, ve yoan haian.]

(17) in tinoan prakar ke tapoan ko yadi manushy phal ki akaanksha n rakh kar uth‍tam shraddha se, tatha yogayukt buddhi se kare to ve sattvik kahalate haian. (18) jo tap (apane) satkar, man ya pooja ke liye, athava dambh se, kiya jata hai; vah chanchal aur asthir tap shastroan mean rajas kaha jata hai.

Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. manu, 4, 138
  2. dekho sabha. 63.17

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah