shrimadbhagavadgita tattvavivechani hindi-tika -jayadayal goyandaka
chaturdash adhyay
oordhvan gachchhanti sattvastha madhye tishthanti rajasa: .
uttar– manushy lok se oopar jitane bhi lok haian- chaudahavean shlok mean jinaka varnan ‘uttamavidamh’ aur ‘amalanh’- in do padoan ke sahit ‘lokanh’ pad se kiya gaya hai tatha chhathe adhyay ke ikatalisavean shlok mean jo puny karm karane valoan ke lok mane gaye haian- unhian ka vachak yahaan ‘oordhvamh’ pad hai aur sattvik purush ka jo marane ke bad un lokoan ko prapt ho jana hai, yahi unamean jana hai. prashn- ‘madhye’ pad kis sthan ka vachak hai aur usamean rajas purushoan ka rahana kya hai? uttar- ‘madhye’ pad manushyalok ka vachak hai aur rajas manushyoan ka jo marane ke bad doosare lokoan mean n jakar punah isi lok mean manushy janm pa lena hai, yahi unaka ‘madhy’ mean rahana hai. prashn- ‘jaghanyagun’ aur usaki ‘vritti’ kya haian evan usamean sthit hona tatha tamas manushyoan ka adhogati ko prapt hona kya hai? uttar- ‘jaghany’ shabd ka arth nich ya nidy hota hai. atah ‘jaghanyagun’ tamogun ka vachak hai tatha usake kary pramad, moh, ajnan, aprakash, apravritti aur nidra adi usaki vrittiyaan haian; evan in sabamean lage rahana hi ‘unamean sthit hona’ hai. in vrittiyoan mean lage rahane vale manushyoan ko ‘tamas’ kahate haian. un tamas manushyoan ka jo manushy-sharir se viyog hone ke bad kit, patang, pashu, pakshi aur vriksh adi nich yoniyoan mean janm lena evan raurav, kumbhipak adi narakoan mean jakar yam yatana ke ghor kasht ko bhogana hai- yahi unaka adhogati ko prapt hona hai. |
tika tippani aur sandarbh
- ↑ mahabharat, ashvamedhaparv ke unatalisavean adhyay ka dasavaan shlok bhi isi se milata-julata hai.
sanbandhit lekh
kram sankhya | vishay | prishth sankhya |
varnamala kramanusar lekh khoj