|
dasham adhyay
buddhirjnanamasanmoh: kshama satyan dam: sham: .
sukhan du:khan bhavoabhavo bhayan chabhayamev ch.. 4 ..
ahiansa samata tushtistapo danan yashoayash: .
bhavanti bhava bhootanaan matt ev prithagvidha:.. 5 ..
nishchay karane ki shakti, yatharth jnan, asammudhata, kshama, saty, indriyoan ka vash mean karana, man ka nigrah tatha sukh-dukh, utpatti-pralay aur bhay-abhay tatha ahiansa, samata, santosh, tap, dan kirti, aur apakirti- aise ye praniyoan ke nana prakar ke bhav mujhase hi hote haian.. 4-5 ..
prashn- ‘buddhi’, ‘jnan’ aur ‘asammoh’- ye tinoan shabd bhinn-bhinn kin bhavoan ke vachak haian?
uttar- kartavy-akartavy, grahy-agrahy aur bhale-bure adi ka nirnay karake nishchay karane vali jo vritti hai, use ‘buddhi’ kahate haian. kisi bhi padarth ko yatharth jan lena ‘jnan’ hai; yahaan ‘jnan’ shabd sadharan jnan se lekar bhagavanh ke svaroopajnan tak sabhi prakar ke jnan ka vachak hai. bhogasakt manushyoan ko nity aur sukhaprad pratit hone vale samast saansarik bhogoan ko anity, kshanik aur duahkhamoolak samajhakar unamean mohit n hona-yahi ‘asammoh’ hai.
prashn- ‘kshama’ aur ‘saty’ kisake vachak haian?
uttar- bura chahana, bura kahana, dhanadi har lena, apaman karana, aghat pahuanchana, k di jaban kahana ya gali dena, ninda ya chugali karana, ag lagana, vish dena, mar dalana aur pratyaksh ya apratyaksh mean kshati pahuanchana adi jitane bhi aparadh haian, inamean se ek ya adhik kisi prakar ka bhi aparadh karane vala koee bhi prani kyoan n ho, apane mean badala lene ka poora samarthy rahane par bhi usase us aparadh ka kisi prakar bhi badala lene ki ichchha ka sarvatha tyag kar dena aur us aparadh ke karan use is lok ya paralok mean koee bhi dand n mile-aisa bhav hona ‘kshama’ hai.
indriy aur antahkaran dvara jo bat jis roop mean dekhi, suni aur anubhav ki gayi ho, thik usi roop mean doosare ko samajhane ke uddeshy se hitakar priy shabdoan mean usako prakat karana ‘saty’ hai.
|
|