भागवत धर्म सार -विनोबा पृ. 76

Prev.png

bhagavat dharm mimaansa

1. bhagavat-dharm

 
(2.3) yanasthay naro rajanh! n pramadyet karhichith.
dhavanh nimily va netre n skhalenn patedih..[1]

  • yanh asthay- jin dharmoan ka ashray lekar.
  • n pramadyet karhichith- kabhi pramad hoga hi nahian.
  • dhavanh nimily va netre- chahe dau de chale jao ya aankhean band kar.
  • n skhaleth n pateth- n thes lagegi, n girega.

yah aisa marg hai ki aankhean band rakhakar dau de chale jaean, to bhi thes nahian lagegi, girege nahi. ‘dhav’ yani dau dana. sanskrit ke is dhatu par se marathi mean ‘dhavanean’ kriyapad bana hai. sanskrit mean doosara ek dhatu hai ‘dru’. us par se hiandi mean ‘dau dana’ kriyapad bana hai. in dharmoan ka ashray lekar chalean to kabhi pramad hoga hi nahian. galati hogi hi nahian, kyoanki galati kareange to use bhi bhagavan ko arpan karane ke lie kaha gaya hai. phir galati ka dar hi kya raha? galatiyaan karane ki apako poori izajat hai. yah marg hi aisa hai, jo kuchh bhi karean, sara bhagavan ko arpan kar dene ke lie kahata hai.

 (2.4) kayen vacha manaseandriyairh va
buddhadhyaaatmana vaanusritasvabhavath.
karoti yadh yath sakalan parasmai
narayanayeti samarpayeth tath..[2]

  • kayen vacha manasa- sharir, vachan ya man se.
  • iandriyaiah buddhadhya atmana va- athava iandriyoan se, buddhi se ya atma se.
  • anusritasvabhavath (prakritisvabhavath) va- jo kuchh apana svabhav ho, tadanusar.
  • karoti yadh yath sakalamh- ap jo kuchh bhi karean sab.
  • parasmai narayanay iti tath samarpayeth- vah paramatma narayan ko samarpan hai; aisi bhavana karake karean.

‘gita pravachan’ ke navean adhyay mean ek kahani hai- krishnarpan ki. vah kahani hamari maan ne hamean bachapan mean sunayi thi. ek bahan sab kuchh krishnarpan kiya karati thi. gaanv mean ek krishn- mandir tha. to, vah jo bhi krishnarpan karati, sara vahaan ki moorti par a girata. usane hath dhoya aur kah diya : ‘krishnarpan’, to pani moorti par p da. ghar lipakar gobar pheanka aur kaha : ‘krishnarpan’, to gobar moorti par lag gaya. jab vah bahan mari aur bhagavan ke doot viman (havaee jahaj) lekar use le jane ke lie aye, to vah boli : ‘krishnarpan’. to, vah viman ekadam us moorti par toot p da aur moorti khandit ho gayi. logoan ne poochha : ‘yah kya hua?’ to pujari ji bole : ‘ek stri hai, jo har bat krishnarpan karati hai. usi ka yah sara tamasha hai.’

sar yah ki jo bhi karean, use bhagavan ko arpan karean. apane karmoan ka niyaman karane ki jaroorat nahian. sharir, man, vani, iandriyoan ya buddhi se jo bhi karm karean, sakalan parasmai narayanay! yah bhagavat dharm ki chaturaee hai, kyoanki jahaan manushy bhagavan ko arpan karane ka khyal karega, vahaan usase galat kam hona sanbhav hi nahian. jan boojhakar koee kharab kam karane jaega, to bhagavan ko arpan karane ki buddhi hi use paida nahian hogi. bhagavan ko arpan karane ki bat yad ate hi galat kam ruk jaega. yah khoobi hai isamean! yah ho sakata hai ki yah bura kam hai, isaki pahachan hi n ho, aur use kar le. lekin jan-boojhakar jise vah khud bura manata hai, use karate chala jae aur kahe ki ‘maian bhagavan ko arpan karata hooan’ to vah ho nahian sakata. matalab yah ki bhagavat-smaran ke sath bura kam tal jata aur achchha kam sahaj banata hai. usamean kathinaee nahian rahati.

yah shlok bahut prasiddh hai. bahut ke kanth mean hota hai, lekin tho da farak karake bolate haian-

karomi yadh yath sakalan parasmai narayanayeti samarpayami.

is tarah ‘karoti’ ke badale ‘karomi’ bolate haian. vyaktigat samarpan karana hai, isalie pratham purush kar lete haian. gita mean bhi yah vishay aya hai-

 yatkaroshi yadashnasi yajjuhoshi dadasi yath.
yattapasyasi kauntey tath kurushv madarpanamh..

ek hi chij hai, lekin ise unhoanne nam diya hai- bhagavat dharm, bhagavan ki bhakti ka saral marg.

Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. bhagavat-11.2.35
  2. bhagavat-11.2.36

sanbandhit lekh

bhagavat dharm sar
kramaank prakaran prishth sankhya
1. eeshvar-prarthana 3
2. bhagavat-dharm 6
3. bhakt-lakshan 9
4. maya-taran 12
5. brahm-svaroop 15
6. atmoddhar 16
7. gurubodh (1) srishti-guru 18
8. gurubodh (2) prani-guru 21
9. gurubodh (3) manav-guru 24
10. atm-vidya 26
11. baddh-mukt-mumukshu-sadhak 29
12. vrikshachchhed 34
13. hans-git 36
14. bhakti-pavanatv 39
15. siddhi-vibhooti-nirakaanksha 42
16. gun-vikas 43
17. varnashram-sar 46
18. vishesh soochanaean 48
19. jnan-vairagy-bhakti 49
20. yog-trayi 52
21. ved-tatpary 56
22. sansar pravah 57
23. bhikshu git 58
24. paratantry-mimaansa 60
25. satv-sanshuddhi 61
26. satsangati 63
27. pooja 64
28. brahm-sthiti 66
29. bhakti saramrit 69
30. mukt vihar 71
31. krishn-charitr-smaran 72
bhagavat dharm mimaansa
1. bhagavat dharm 74
2. bhakt-lakshan 81
3. maya-santaran 89
4. baddh-mukt-mumukshu sadhak 99
5. varnashran-sar 112
6. jnan-vairagy-bhakti 115
7. ved-tatpary 125
8. sansar-pravah 134
9. paratantry-mimaansa 138
10. pooja 140
11. brahm-sthiti 145
12. atm-vidya 154
13. aantim prishth 155

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah