गीता रहस्य -तिलक पृ. 850

gita rahasy athava karmayog shastr -bal gangadhar tilak

chitr:Prev.png
shrimadbhagavadgita : ashtadash adhyay

sarvaguhyataman bhooy: shrinu me paraman vach: .
ishtoasi me dridhamiti tato vakshyami te hitamh .. 64 ..
manmana bhav madbhakto madyaji maan namaskuru .
mamevaishyasi satyan te pratijane priyoasi me .. 65 ..
sarvadharmanparityajy mamekan sharanan vraj .
ahan tva sarvapapebhyo mokshayishyami ma shuch: .. 66 ..

(64) (ab) ant ki ek bat aur sun ki jo sab se guhy hai. too mujhe atyant pyara hai, isiliye mai tere hit ki bat kahata hooan. (65) mujhamean apana man rakh, mera bhakt ho, mera yajan kar aur meri vandana kar; maian tujhase saty pratijna karake kahata hooan ki isase too mujhase hi a milega; (kyoanki) too mera pyara bhakt hai. (66) sab dharmoan ko chho dakar too keval meri hi sharan mean a ja. maian tujhe sab papoan se mukt karooanga, dar mat.

tilak ke anusar-[kore jnanamarg ke tikakaroan ko yah bhakti-pradhan upasanhar priy nahian lagata. isaliye ve dharm shabd mean hi adharm ka samavesh karake kahate haian ki yah shlok kath upanishad ke is upadesh se hi samanarthak hai ki “dharm-adharm, krit-akrit, aur bhoot-bhavy sab ko chho dakar inake pare rahane vale parabrahm ko pahachano’’[1]; tatha isamean nirgun brahm ki sharan mean jane ka upadesh hai. nirgun brahm ka varnan karate samay kath upanishad ka shlok mahabharat mean bhi aya hai[2]. parantu donoan sthanoan par dharm aur adharm, donoan pad jaise spashtataya paye jate haian, aur usamean vaise gita mean nahian haian. yah sach hai ki gita nirgun brahm ko manati hai, aur usamean yah nirnay bhi kiya gaya hai ki parameshvar ka vahi svaroop shreshth hai[3]; tathapi gita ka yah bhi to siddhaant hai ki vyaktopasana sulabh aur shreshth hai[4]. aur yahaan bhagavan shrikrishn apane vyakt svaroop ke vishay mean hi kah rahe haian; is karan hamara yah dridh mat hai ki yah upasanhar bhaktipradhan hi hai. arthat yahaan nirgun brahm vivakshit nahian hai, kintu kahana chahiye ki yahaan par dharm shabd se parameshvar-prapti ke liye shastroan mean jo anek marg batalaye gaye haian- jaise ahiansa-dharm, satyadharm, matri- pitri- seva- dharm, guru- seva- dharm, yajn- yag-dharm, danadharm, sannyasadharm adi- vahi abhipret hai.

mahabharat ke shantiparv[5] mean, evan anugita ashv.[6] mean jahaan is vishay ki charcha huee hai, vahaan dharm shabd se moksh ke inhian upayoan ka ullekh kiya gaya hai. parantu is sthan par gita ke pratipady dharm ke anurodh se bhagavanh ka yah nishchayatmak upadesh hai ki ukt nana dharmoan ki g dab d mean n p dakar “mujh akele ko hi bhaj, maian tera uddhar kar dooanga, dar mat’’[7]. sar yah hai ki ant mean arjun ko nimitt bana kar svadharmanusar prapt hone vale karm karate jane par ihalok aur paralok donoan jagah tumhara kalyan hoga; daro mat. yahi karmayog kahalata hai aur sab gitadharm ka sar bhi yahi hai. ab batalate haian ki is gitadharm ki arthat jnan-moolak bhakti-pradhan karmayog ki parampara age kaise jari rakhi jave-]

chitr:Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. kath. 2.14
  2. sha. 329.40; 331.44
  3. gi. 7.24
  4. 12.5
  5. 354
  6. 49
  7. dekho gitar. pri. 440

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah