गीता रहस्य -तिलक पृ. 751

gita rahasy athava karmayog shastr -bal gangadhar tilak

chitr:Prev.png
shrimadbhagavadgita : dasham adhyay

anantashchasmi naganaan varuno yadasamahamh
pitrinamaryama chasmi yam: sanyamatamahamh.. 29..
prahaladashh‍chasmi daith‍yanaan kal: kalayatamahamh.
mriganaan ch mrigeandroahan vainatayeshh‍ch pakshinamh.. 30..
pavan: pavatamasmi ram: shash‍trabhritamahamh.
jhashanaan makarashchasmi sh‍trotasamasmi jahrivi .. 31..
sarganamadirantashh‍ch madhh‍yan chaivahamarjun.
adhh‍yath‍mavidya vidyanaan vad: pravadatamahamh.. 32..
aksharanamakaroasmi dvandv: samasikash‍y ch.
ahamevakshay: kalo dhataahan vishh‍vatomukh:.. 33..

(29) nagoan mean ananh‍t maian hooan; yadash arthatri jalachar praniyoan mean varun, aur pitaroan mean aryama maian hooan; maian niyaman karane valoan mean yam hooan.

tilak ke anusar-[vasuki=sarpoan ka raja aur ananh‍t= ‘shesh’ ye arth nishchit haian aur amarakosh tatha mahabharat mean bhi yahi arth diye gaye haian[1]. paranh‍tu nishh‍chayapoorvak nahian batalaya ja sakata, ki nag aur sarp mean kh‍ya bhed hai. mahabharat ke ash‍tik–upakhh‍yan mean in shabh‍doan ka prayog samanarthak hi hai. tathapi jan p data hai, ki yahaan par sarp aur nag shabadoan se sarp ke sadharan varg ki do bhinh‍n-bhinh‍n jatiyaan vivikshit haian. shridhari tika mean sarp ko vishaila aur nag ko vishahin kaha hai, ramanujabhashh‍y mean sarp ko ek siravala aur nag ko anek siroanvala kaha hai. paranh‍tu ye donoan bhed thik nahian janchate. kh‍yoanki kuchh sh‍thaloan par, nagoan ke hi pramukh kul batalate hue un mean ananh‍t aur vasuki ko pahale ginaya hai aur varnan kiya hai ki donoan hi anek sirovale evan vishadhar haian; kinh‍tu ananh‍t hai agnivarn ka aur vasuki hai pila. bhagavat ka path gita ke saman hi hai.]

(30) maian daith‍yoan mean pralh‍had hooan; maian grasanevaloan mean kal, pashuoan mean mrigenh‍dr arthat sianh aur pakshiyoan mean garu d hooan. (31) maian vegavanoan mean vayu hooan; maian shash‍tradhariyoan mean ram, machhaliyoan mean magar aur nadiyoan mean bhagirathi hooan. (32) he arjun! srishtimatr ka adi, anh‍t aur madhh‍y bhi maian hooan; vidyaoan mean adhh‍yath‍mavidya aur vad karanevaloan ka vad maian hooan. tilak ke anusar-[pichhe 20 vean shh‍lok mean batala diya hai ki sachetan bhootoan ka adi, madhh‍y aur anh‍t maian hooan, tatha ab kahate haian ki sab charachar srishti ka adi, madhh‍y aur anh‍t maian hooan; yahi bhed hai.] (33) maian aksharoan mean akar aur samasoan mean ( ubhayapad-pradhan ) dvanh‍dv hooan; ( nimesh, muhoortt adi ) akshay kal aur sarvatomukh arthat charoan or se mukhoanvala dhata yani brahma maian hooan;

chitr:Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. dekho mabha. adi. 35– 39

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah