गीता रहस्य -तिलक पृ. 804

gita rahasy athava karmayog shastr -bal gangadhar tilak

Prev.png
shrimadbhagavadgita : panchadash adhyay

yatanto yoginashchainan pashyantyatmanyavasthitamh .
yatantoapyakritatmano nainan pashyantyachetas: .. 11 ..
yadadityagatan tejo jagadbhasayateakhilamh .
yachchandramasi yachchagnau tattejo viddhi mamakamh .. 12 ..
gamavishy ch bhootani dharayamyahamojasp .
pushnami chaushadhi: sarva: somo bhootva rasatmak: .. 13 ..
ahan vaishvanaro bhootva praninaan dehamashrit: .
pranapanasamayukt:pachamyannan chaturvidhamh .. 14 ..

(11) isi prakar prayatn karane vale yogi apane ap mean sthit atma ko pahachanate haian. parantu ve ajn log, ki jinaka atma arthath buddhi sanskrit nahian hai, prayatn karake bhi use nahian pahachan pate.

tilak ke anusar-[10vean aur 11vean shlok mean jnan-chakshu ya karm-yog-marg se atmajnan ki prapti ka varnan kar jiv ki utkranti ka varnan poora kiya hai. pichhale satavean adhyay mean jaisa varnan kiya gaya hai[1], vaisa hi ab atma ki sarvavyapakata ka tho da sa varnan prastavana ke dhang par karake solahavean shlok se purushottam-svaroop varnan kiya hai.]

(12) jo tej soory mean rah kar sare jagath ko prakashit karata hai, jo tej chandrama aur agni mean hai, use mera hi tej samajh. (13) isi prakar prithvi mean pravesh kar maian hi (sab) bhootoan ko apane tej se dharan karata hooan, aur rasatmak som (chandrama) ho kar sab oshadhiyoan ka arthath vanaspatiyoan ka poshan karata hooan.

tilak ke anusar-[som shabd ke ‘somavalli’ aur ‘chandr’ arth hai; tatha vedoan mean varnan hai ki chandr jis prakar jalatmak, aanshuman aur shubhr hai, usi prakar somavalli bhi hai, donoan hi ko ‘vanaspatiyoan ka raja’ kaha hai. tathapi poorvapar sandarbh se yahaan chandr hi vivakshit hai. is shlok mean yah kah kar, ki chandr ka tej maian hi hooan, phir isi shlok mean batalaya hai ki vanaspatiyoan ko poshan karane ka chandr ka jo gun hai, vah bhi maian hi hooan. any sthanoan mean bhi aise varnan haian ki jalamay hone se chandr mean yah gun hai, isi karan vanaspatiyoan ki badh hoti hai.]

(14) maian vaishvanar roop agni hokar praniyoan ki dehoan mean rahata hooan, aur pran evan apan se yukt hokar (bhakshy, choshy, lehy aur pey) char prakar ke ann ko pachata hooan.

Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. dekho gi. 7. 8-12

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah