गीता रहस्य -तिलक पृ. 848

gita rahasy athava karmayog shastr -bal gangadhar tilak

chitr:Prev.png
shrimadbhagavadgita : ashtadash adhyay

chetasa sarvakarmani mayi sannyasy matpar: .
buddhiyogamupashrity machchitt: satatan bhav .. 57 ..
machchitt: sarvadurgani matprasadattarishyasi .
ath chettvamahankarann shroshyasi vinankshyasi .. 58 ..
yadahankaramashrity n yotsy iti manyase .
mithyaish vyavasayaste prakritistvaan niyokshyati .. 59 ..
svabhavajen kauantey nibaddh: sven karmana .
kartuan nechchhasi yanmohatkarishyasyavashoapi tath .. 60 ..

(57) man se sab karmoan ko mujhamean ‘sannyas’ arthath samarpit karake matyarayan hota hua (samy) buddhiyog ke ashray se hamesha mujhamean chitt rakh.

tilak ke anusar-[buddhiyog shabd doosare hi adhyay[1] mean a chuka hai; aur yahaan usaka arth phalasha mean buddhi n rakh kar karm karane ki yukti athava samatvabuddhi hai. yahi arth yahaan bhi vivakshit hai aur doosare adhyay mean jo yah kaha tha ki karm ki apeksha buddhi shreshth hai, usi siddhaant ka yah upasanhar hai. isi mean karmasannyas ka arth bhi in shabdoan ke dvara vyakt kiya gaya hai ki “man se arthath karm ka pratyaksh tyag n karake, keval buddhi se mujhase sab karm samarpit kar.’’ aur, vahi arth pahale[2] mean bhi varnit hai.]

tilak ke anusar-(58) mujhamean chitt rakhane par too mere anugrah se sare sankalpoan ko arthat karm ke shubhashubh phaloan ko par kar javega. parantu yadi ahankar ke vash ho meri n sunega to (alabat) nash pavega.

[(58)vean shlok ke ant mean ahankar ka parinam batalaya hai; ab yahaan usi ka adhik spashtikaran karate haian-]

(59) too ahankar se jo yah manata (kahata) hai ki mean yuddh n karooanga, (so) tera yah nishchay vyarth hai. prakriti arthat svabhav tujhase vah (yuddh) karavega. (60) he kauntey! apane svabhavajany karm se baddh hone ke karan, moh ke vash ho kar too jise n karane ki ichchha karata hai, paradhin arthat prakriti ke adhin ho karake tujhe vahi karana p dega.

chitr:Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. 2.49
  2. gita 3.20 evan 5.13

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah