गीता रहस्य -तिलक पृ. 838

gita rahasy athava karmayog shastr -bal gangadhar tilak

chitr:Prev.png
shrimadbhagavadgita : ashtadash adhyay

buddherbhedan dhriteshchaiv gunatastrividhan shrinu .
prochyamanamasheshen prithaktven dhananjay .. 29 ..
pravritian ch nivrittian ch karyakarye bhayabhaye .
bandhan mokshan ch ya vetti buddhi: sa parth sattviki .. 30 ..
yaya dharmamadharm ch karyan chakaryamev ch .
ayathavatprajanati buddhi: sa parth rajasi .. 31 ..
adharm dharmamiti ya manyate tamasavrita .
sarvarthanh‌ viparitaanshch buddhi: sa parth tamasi .. 32 ..
dhritya yaya dharayate man:pranendriyakriya: .
yogenavyabhicharinya dhriti: sa parth sattviki .. 33 ..

(29) he dhananjay! buddhi aur dhriti ke bhi gunoan ke anusar jo tin prakar ke bhinn bhed hote haian, un sab ko tujhase kahata hooan; sun. (30) he parth! jo buddhi pravriti (arthat kisi karm ke karane) aur nivriti (arthat n karane) ko janati hai evan yah janati hai ki kary arthat karane ke yogy kya hai aur akary arthat karane ke ayogy kya hai, kisase karana chahiye aur kisase nahian, kisase bandhan hota hai aur kisase moksh, vah buddhi sattvik hai. (31) he parth! vah buddhi rajasi hai ki jisase dharm adharm ka athava kary aur akary ka yatharth nirnay nahian hota. (32) he parth! vah buddhi tamasi hai ki jo tum se vyapt hokar adharm ko dharm samajhati hai aur sab batoan mean viparit yani ulati samajh kar deti hai.

tilak ke anusar-[is prakar buddhi ke vibhag karane par sadasadvivek- buddhi koee svatantr devata nahian rah jati, kiantu sattvik buddhi mean hi usaka samavesh ho jata hai. yah vivechan gitarahasy ke prishth (141) mean kiya gaya hai buddhi ke vibhag ho chuke; ab dhriti ke vibhag kahalate haian-]

(33) he parth! jis avyabhicharini arthat idhar udhar n digane vali se man, pran aur indriyoan ke vyapar, (karmaphal-tyagaroopi) yog ke dvara (purush) karata hai, vah dhriti sattvik hai.

chitr:Next.png

tika tippani aur sandarbh

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah