गीता रहस्य -तिलक पृ. 830

gita rahasy athava karmayog shastr -bal gangadhar tilak

chitr:Prev.png
shrimadbhagavadgita : ashtadash adhyay

niyatasy tu sannyasah karmano nopapadyate.
mohattasy parityagastamasah parikirtitah.. 7 ..
du:khamityev yatkarm kayakleshabhayattyajeth .
s kritva rajasan tyagan naiv tyagaphalan labheth .. 8 ..
karyamityev yatkarm niyatan kriyatearjun .
sangan tyaktva phalan chaiv s tyag: sattviko mat: .. 9 ..

(7) jo karm (svadharm ke anusar) niyat arthat sthir kar diye gaye haian, unaka sannyas yani tyag karana (kisi ko bhi) uchit nahian hai. inaka, moh se kiya hua tyag tamas kahalata hai. (8) sharir ko kasht hone ke dar se arthat duahkhakarak hone ke karan hi koee karm chho d de to usaka vah tyag rajas ho jata hai, (tatha) tyag ka phal use nahian milata. (9) he arjun! svadharmanusar niyat karm jab kary athava karttavy samajh kar aur asakti ev phal ko chho d kar kiya jata hai, tab vah sattvik tyag samajha jata hai.

tilak ke anusar-[satavean shlok ke ‘niyat’ shabd ka arth kuchh log nity-naimittik adi bhedoan mean se ‘nity’ karm samajhate haian; kintu vah thik nahian hai. ‘niyat kuru karm tvan’[1] pad mean ‘niyat’ shabd ka jo arth hai vahi arth yahaan par bhi karana chahiye. ham oopar kah chuke haian ki yahaan mimaansakoan ki paribhasha vivakshit nahian hai.[2] mean, ‘niyat’ shabd ke sthan mean ‘kary’ shabd aya hai. aur ve shlok mean ‘kary’ evan ‘niyat’ donoan shabd ekatr a gaye haian. is adhyay ke arambh mean, doosare shlok mean yah kaha gaya hai ki svadharmanusar prapt hone vali kisi bhi karm ko n chho d kar usi ko karttavy samajh kar karate rahana chahiye[3], isi ko sattvik tyag kahate haian; aur karmayogashastr mean isi ko ‘tyag’ athava ‘sannyas’ kahate haian. isi siddhaant ka is shlok mean samarthan kiya gaya hai. is prakar tyag aur sannyas ke arthoan ka spashtikaran ho chuka. ab isi tattv ke anusar batalate hai ki vastavik tyagi aur sannyasi kaun hai-]

chitr:Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. gi. 6.8
  2. gi. 3. 8
  3. dekho gi. 3.19

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah