गीता रहस्य -तिलक पृ. 818

gita rahasy athava karmayog shastr -bal gangadhar tilak

Prev.png
shrimadbhagavadgita : saptadash adhyay

yajante sattvika devanyaksharakshaansi rajasa: .
pretanbhootaganaanshchanye yajante tamasa jana: .. 4 ..
ashastravihitan ghoran tapyante ye tapo jana: .
dambhahankarasanyukta: kamaragabalanvita: .. 5 ..
karshayantah sharirasthan bhootagramamachetasah.
maan chaivaantahsharirasthan tanviddhayasuranishchayanh.. 6 ..

(4) jo purush sattvik haian arthath jinaka svabhav sattvagun-pradhan hai ve devataoan ka yajan karate haian; rajas purush yakshoan aur rakshasoan ka yajan karate haian evan isake atirikt jo tamas purush haian, ve pretoan aur bhootoan ka yajan karate haian.

tilak ke anusar-[is prakar shastr par shraddha rakhane vale manushyoan ke bhi sattv adi prakriti ke gun-bhedoan se jo tin bhed hote haian, unaka aur unake svaroopoan ka varnan hua. ab batalate haian ki shastr par shraddha n rakhane vale kam-parayan aur dambhik log kis shreni mean ate haian yah to spasht hai ki ye log sattvik nahian haian, parantu ye nire tamas bhi nahian kahe ja sakate; kyoanki yadyapi inake karm shastraviruddh hote haian tathapi inamean karm karane ki pravriti hoti hai aur yah rajogun ka dharm haian. tatpary yah hai ki aise manushyoan ko n sattvik kah sakate haian, n rajas aur n tamas. atev daivi aur asuri namak do kakshaean bana kar ukt dusht purushoan ka asuri kaksha mean samavesh kiya jata hai. yahi arth agale do shloko mean spasht kiya gaya hai.]

(5) parantu jo log dambh aur ahankar se yukt hokar kam evan asakti ke bal par shastr ke viruddh ghor tap kiya karate haian. (6)tatha jo n keval sharir ke panchamahabhootoan ke samooh ko hi, sharir ke antargat rahane vale mujhako bhi kasht dete hai, unhean aviveki aur asuri buddhi ke jano.

tilak ke anusar-[is prakar arjun ke prashnoan ke utar hue. in shlokoan ka bhavarth yah hai ki manushy ki shraddha usake prakriti-svabhavanusar sattvik, rajas athava tamas hoti hai, aur usake anusar usake karmoan mean antar hota hai tatha un karmoan ke anuroop hi use prithak-prithak gati prapt hoti hai. parantu keval itane hi se hi koee asuri kaksha mean lekh nahian liya jata. apani svadhinata ka upayog kar aur shastranusar acharan karake prakriti svabhav ko dhire-dhire sudharate jana pratyek manushy ka kartavy hai. haan, jo aisa nahian karate aur dusht prakriti svabhav ka hi abhiman rakhakar shastr ke viruddh acharan karate haian, unhean asuri buddhi ke kahana chahiye. yahi in shlokoan ka bhavarth hai. ab yah varnan kiya jata hai ki shraddha ke saman hi ahar, yajn, tap aur dan ke sattv- raj- tamasay prakriti ke gunoan se bhinn-bhinn bhed kaise ho jate hai; evan in bhedoan se svabhav ki vichitrata ke sath hi kriya ki vichitrata bhi kaise utpann hoti hai-]

Next.png

tika tippani aur sandarbh

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah