shrimadbhagavadgita tattvavivechani hindi-tika -jayadayal goyandaka
saptadash adhyay
man:prasad: saumyatvan maunamatmavinigrah: .
uttar- man ki nirmalata aur prasannata ko ‘manahprasad’ kahate haian, arthath vishad-bhay, chintashok, vyakulata-udvignata adi doshoan se rahit hokar man ka vishuddh hona tatha prasannata, harsh aur bodhashakti se yukt ho jana hi ‘man ka prasad’ hai. prashn- ‘saumyatvamh’ kisako kahate haian? uttar- rookshata, dah, hiansa, pratihiansa, kroorata, nirdayata adi tapakarak doshoan se sarvatha shoony hokar manaka sada-sarvada shant aur shital bane rahana hi ‘saumyatv’ hai. prashn- ‘maunamh’ pad ka kya bhav hai? uttar- man ka nirantar bhagavanh ke gun, prabhav, tattv, svaroop, lila aur nam adi ke chintan mean ya brahmavichar mean lage rahana hi ‘maun’ hai. prashn- ‘atmavinigrah’ kya hai? uttar- antahkaran ki chanchalata ka sarvatha nash hokar usaka sthir tatha achchhi prakar apane vash mean ho jana hi ‘atmavinigrah’ hai. prashn- ‘bhavasanshuddhi’ kise kahate haian? uttar- antahkaran mean rag-dvesh, kam-krodh, lobh-moh, mad-matsar, eershya-vair, ghrina-tiraskar, asooya-asahishnuta, pramad, vyarth vichar, ishtavirodh aur anishtachintan adi durbhavoan ka sarvatha nasht ho jana aur isake virodhi daya, kshama, prem, vinay adi samast sadbhavoan ka sada vikasit rahana ‘bhavasanshuddhi’ hai. prashn- in sab gunoan ka manas (manasambandhi) tap kahane ka kya abhipray hai? uttar- ye sabhi gun man se sambandh rakhane vale aur man ko samast doshoan se rahit karake param pavitr bana dene vale haian; isaliye inako manas-tap batalaya gaya hai. |
tika tippani aur sandarbh
sanbandhit lekh
kram sankhya | vishay | prishth sankhya |
varnamala kramanusar lekh khoj