योगिराज श्रीकृष्ण -लाला लाजपतराय पृ. 30

yogiraj shrikrishn -lala lajapataray

Prev.png

7. puranoan ki prachinata


(6) vishnupuran ke tisare khand ke chhathe adhyay ke 16vean shlok mean itihas ko char bhagoan mean vibhajit kiya hai.

akhyanaishchapyupakhyanairgathabhiah kalp siddhibhiah. puranan sanhitanj ke puranarth visharadah..

atharvaved vakta vyas ne ek puran sanhita likhi hai, jisamean char prakar ke vishay the arthat 1. akhyan, 2. upakhyan, 3. gatha aur 4. kalpasiddhi.

1. akhyan usako kahate haian jise varnan karane vale ne nij netroan se dekha ho.
2. upakhyayan un ghatanaoan ko kahate haian jinhean varnan karane vale ne any manushyoan se sunakar lipibaddh kiya ho.
3. gatha un gitoan ka nam hai jo poorv janoan ke bare mean gaye jate hoan.
4. kalpasiddhi us paripati ka nam hai jo shraddh ke samay mean ki jati hai.

uparyukt pramanoan ke hote hue nishchit roop se yah kahana ki prachin ary logoan ko itihas maloom n tha aur unake samay mean itihas-lekhakoan ka kuchh man n tha, is prakar ka kathan hai jisako svikar karane ke lie ham kadapi udyat nahian. ham oopar kah aye haian ki samay ke parivartan se yadi sanskrit bhasha mean kisi shastr-vishesh ka lop ho gaya to usase yah parinam nikalana ki us bhasha[1] mean us shastr ka kabhi astitv hi n tha, sarvathaiv mithya hai. hamare pas is tathy ke lie bahut praman hai ki prachin sahity ki bahut-si pustakoan ka kuchh pata nahian. aryoan ki dharm pustakean[2] bhi kal ke hastakshep se rakshit nahian rahi haian, aisi dasha mean puranoan aur itihasoan ka lop ho jana aur is samay n milana ashcharyajanak nahian. atev ham yah parinam nikal sakate haian ki prachin aryo ke samay mean itihas aur jivanacharitr vidyaman the aur unako itihas aur gatha kahate the. ab yah prashn uthata hai ki jo pustakean vartaman kal mean sanskrit mean puranoan ke nam se prasiddh haian unhean aitihasik gaurav prapt hai ya nahian? yadi nahian to isaka karan kya haian?

(a) puranoan ka aitihasik gaurav

ham niahshank yah kahane ka udyat hai ki vartaman puranoan ko aitihasik gaurav prapt nahian hai. svayan unhian puranoan mean is bat ka praman milata hai ki vah prachin sahity ke puran aur itihas nahian hai varanch paravarti ary jati apani rajanitik svatantrata ko kho baithi thi aur apane dharm aur karm ko nasht kar ‘hindoo’ ke kalankit nam se pukari jati thi. jab usako apane apako, apane dharm ko, apani manamaryada tatha apani striyoan ke satitv ko sanrakshit rakhane ke lie apane prachin achar-vyavaharoan ka tyag karana p da jisase unaka prachin dharm-karm aisa dab gaya ki usake chihn bhi shesh n rahate yadi aangreji rajy ke agaman ke sath us par prakash ki abha n p dati aur usake oopar ke koo da-karakat ko utha dene ka unhean[3] avasar n milata.

Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. sanskrit
  2. arthat brahman, sootr aur smritiyaan
  3. ary jati ko

sanbandhit lekh

yogiraj shrikrishn -lala lajapataray
adhyay adhyay ka nam prishth sankhya
granthakar lala lajapataray 1
prastavana 17
bhoomika 22
2. shrikrishnachandr ka vansh 50
3. shrikrishn ka janm 53
4. balyavastha : gokul gram 57
5. gokul se vrindavan gaman 61
6. rasalila ka rahasy 63
7. krishn aur balaram ka mathura agaman aur kans-vadh 67
8. ugrasen ka rajyarohan aur krishn ki shiksha 69
9. mathura par magadh desh ke raja ka jarasandh ka akraman 71
10. krishn ka vivah 72
11. shrikrishn ke any yuddh 73
12. draupadi ka svayanvar aur shrikrishn ki paanduputroan se bheant 74
13. krishn ki bahan subhadra ke sath arjun ka vivah 75
14. khaandavaprasth ke van mean arjun aur shrikrishn 77
15. rajasooy yajn 79
16. krishn, arjun aur bhim ka jarasandh ki rajadhani mean agaman 83
17. rajasooy yajn ka arambh : mahabharat ki bhoomika 86
18. krishn-pandav milan 89
19. maharaj virat ke yahaan pandavoan ke sahayakoan ki sabha 90
20. duryodhan aur arjun ka dvarika-gaman 93
21. sanjay ka dauty karm 94
22. krishnachandr ka dauty karm 98
23. krishn ka hastinapur agaman 101
24. vidur aur krishn ka vartalap 103
25. krishn ke dootatv ka ant 109
26. krishn-karn sanvad 111
27. mahabharat ka yuddh 112
28. bhishm ki parajay 115
29. mahabharat ke yuddh ka doosara drishy : achary dron ka senapatitv 118
30. mahabharat ke yuddh ka tisara drishy : karn aur arjun ka yuddh 122
31. antim drishy v samapti 123
32. yudhishthir ka rajyabhishek 126
33. maharaj shrikrishn ke jivan ka antim bhag 128
34. kya krishn parameshvar ke avatar the? 130
35. krishn maharaj ki shiksha 136
36. aantim prishth 151

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah