yogiraj shrikrishn -lala lajapataray
sampadakiy
samakalin samajik duravastha, vishamata tatha nashtapray moolyoan ke prati bhi ve poorn jagaruk the. unhoanne patanonmukh samaj ko oordhvagami banaya. striyoan, shoodroan banavasi janoan tatha pi dit evan shoshit varg ke prati unake hriday mean ashesh sanvedana tatha sahanubhooti thi. gaandhari, kunti, draupadi, subhadra adi ary-kul lalanaoan ko samuchit samman dekar unhoanne nari varg ki pratishtha badhaee. nishchay hi mahabharat yug mean samajik patan ke lakshan dikhaee p dane lage the. gun, karm tatha svabhav par ashrit mani jane vali aryoan ki varnashram vyavastha janmana jati par adharit ho chuki thi. brahman varg apani svabhavagat shuchita, lokopakar bhavana, tyag, sahishnuta, samman ke prati nirlepata jaise sadagunoan ko bhulakar anek prakar ke dooshit bhavoan ko grahan kar chuka tha. achary dron jaise shastr aur shastr donoan mean nishnat brahman svabhiman ko tilaanjali de baithe the tatha sab prakar ke apaman ko sahan karake bhi karuvanshi rajakumaroan ko shiksha dekar udarapoorti kar rahe the. kahaan to gurukuloan ka vah yug, jisamean mahamahim samratoan ke rajakumar bhi shiksha grahan karane ke lie achary kul mean jakar dirghakal tak nivas karate the aur kahaan mahabharat ka vah yug jisamean kuruvriddh bhishm ke agrah[2] se dronachary se rajamahal ko hi gurukul athava vishvavidyalay ka roop diya aur usamean shishy-shishy mean bhed utpann karane vali jo shiksha di, usaka nikrisht phal duryodhan ke roop mean prakat hua. samajik samata ke has ke is yug mean kshatriy kumaroan mean apane abhijat kulotpann hone ka mithya garv panapa to udhar tathakathit hin kul mean janmean karn[3] ko apane paurush ko prakhyapit karane ke lie kahana p da-
maian chahe soot hooan ya soot putr, athava koee. kisi kul-vishesh mean janm lena yah to daiv ke adhin hai, mere pas to mera paurush aur parakram hi hai, jise maian apana kah sakata hooan. |
tika tippani aur sandarbh
- ↑ paralok vishayak
- ↑ use adesh hi kahana chahie
- ↑ vastutah karn to kunti ka kanin putr tha, kintu usaka palan adhirath namak ek sarathi (soot) ne kiya tha.
sanbandhit lekh
adhyay | adhyay ka nam | prishth sankhya |
varnamala kramanusar lekh khoj