bhagavadgita -d aau. sarvepalli radhakrishnan
chitr:Prev.png |
adhyay-13
sharir kshetr hai, atma kshetrajn hai, aur in donoan mean antar kshetr aur kshetrajn prakriti purushan chaiv kshetran kshetramev ch. arjun ne kaha : he keshav (krishn), maian yah janana chahata hooan ki prakriti aur purush kya haian? kshetr aur kshetrajn, jnan aur jney ka uddeshy kya hai?kuchh sanskaranoan mean yah shlok prapt nahian hota. shankarachary ne is par tika nahian ki hai. yadi ise sammilit kar liya jae, to gita ke shlokoan ki kul sankhya 701 ho jaegi aur 700 nahian rahegi, jo ki paramparagat roop se mani huee sankhya hai. isalie hamane shlokoan par sankhya dalate hue, ise sammilit nahian kiya. 1.idan shariran kauntey kshetramityabhidhiyate. shri bhagavanh ne kaha:
he kunti ke putr (arjun), yah sharir kshetr kahalata hai aur jo manushy isako janata hai, use tattv ko janane vale log kshetrajn (kshetr ko janane vala) kahate haian. prakriti achetan gatividhi hai aur purush nishkriy chetana hai. sharir vah kshetr kaha jata hai, jisamean ghatanaean ghatati haian; vriddhi hras aur mrityu sab isamean hi hoti haian. nishkriy aur anasakt chetan mool tattv, jo sab sakriy dashaoan ke pichhe sakshi-roop mean rahata hai, yahi suparachit antar hai. kshetrajn chetana ka prakash hai, sab vishayoan (padarthoan) ka janane vala hai.[1]sakshi vyaktigat shariradhari man nahian hai, apitu vah brahmandiy chetana hai, jisake lie sara brahmand hi ek vishay ya padarth hai. yah shant aur nity hai aur sakshi banakar dekhane ke lie ise indriyoan aur man ke prayog ki avashyakata nahian hoti. kshetrajn parameshvar hai, jo is sansar ke vishay ya padarth roop mean nahian hai. vah sab kshetroan mean brahma (sansar ka banane vala) se lekar ghas ki patti tak mean simit karane vali dashaoan dvara any vastuoean se prithakh kiya jata hai, yadyapi vah sab simaoan se rahit hai aur kisi bhi prakar ki shreniyoan ke roop mean usaki paribhasha nahian ki ja sakati. [2] aparivartanashil chetana ko jnata ya kshetrajn keval alankarik roop mean(upacharath) kaha jata hai. 2.kshetrajnan chapi maan viddhi sarvakshetreshu bharat. he bharat (arjun), too sab kshetroan mean mujhe kshetrajn samajh. kshetr aur usake janane vale ke jnan ko maian sachcha jnan samajhata hooan. shankarachary ka mat hai ki parameshvar apani brahmandiy vibhootiyoan ke karan sansari pratit hota hai, thik vaise hi jaise ki vyashti-atma sharir ke sath apani ekatv buddh se bandha hua pratit hota hai. [3] eesaee siddhant ke anusar, patan manushy ke andar vidyaman paramatma ki moorti ko, jo ki svatantrata hai, bhool jana hai aur bahy vastuoan mean phans jana hai, jo ki paravashata hai. tattvatah manushy prakriti ka aansh nahian hai, apitu atma ka aansh hai, jo prakriti ki aviramata mean hastakshep karata hai. 3.tatkshetran yachch yadrikch yadvikari yatashy yath. ab mujhase sankshep mean yah sun ki kshetr kya hai, vah kis prakar ka hai, usamean kya-kya parivartan hote haian aur vah kahaan se aya hai aur vah (kshetr ko janane vala) kya hai aur usaki shaktiyaan kya haian.
|
chitr:Next.png |
tika tippani aur sandarbh
- ↑ sath hi dekhie shvetashvatar upanishadh; 6, 16; aur maitrayani upanishadh 2, 5
- ↑ kshetrajnan maan parameshvaramh asansarinan viddhi janihi sarvakshetreshu yah kshetrajnah brahmadistagbaparyantanekakshetropadhipravibhaktan tan nirastasarvopadhibhedan sadasadadishabdapratyayagocharan viddhi. - shankarachary
- ↑ tatraivan sati kshetrajnasyeshvarasyaiv satoavidyakritopadhibhedatah sansarityamh iv bhavati yatha dehadyatmatvamri atmanah.
sanbandhit lekh
adhyay | adhyay ka nam | prishth sankhya |
varnamala kramanusar lekh khoj