krishnadas
| |
poora nam | krishnadas |
janm | sanvat 1553 (1496 ee.) vikrami |
janm bhoomi | tilotara, rajanagar, gujarat |
mrityu | sanvat 1636 (1579 ee.) vikrami |
abhibhavak | keshavadas mishr aur taravati |
karm bhoomi | braj |
karm-kshetr | kavi |
mukhy rachanaean | 'jugalaman charit', 'bhramaragit', 'prematattv niroopan', 'rag-kalpadrum', 'rag-ratnakar' adi. |
vishay | sagun bhakti kavy |
bhasha | braj bhasha |
prasiddhi | sant kavi |
nagarikata | bharatiy |
diksha guru | mahaprabhu vallabhachary |
any janakari | bhakti aur shrriangar mishrit premalilaean 'rasalila' ke samhbanhdh mean krishnadas ne anek pad likhe. 'yugal-man-charitr' ki rachana-madhuri aur vishishht kavithv-shakti se prabhavit hokar shrivitthalanath ne unako 'ashtachhap' mean shthan diya. |
krishnadas ashtachhap ke pratham char kaviyoan mean antim the. unamean asadharan buddhimatta, vyavahar-kushalata aur sanghatan ki yogyata thi. krishnadas ko sampradayik siddhantoan ka bahut achchha jnan tha aur bhaktagan unake upadeshoan ke lie atyant utsuk raha karate the. ve janm se shoodr hote hue bhi vallabhachary ke kripa-patr the aur mandir ke pradhan ho ge the.
parichay
krishnadas ji ka janm sanvat 1553 (1496 ee.) vikrami mean gujarat pradesh ke ahamadabad janapad mean chalotar namak gaanv mean hua tha. ve kunabi parivar sambandh rakhate the. inake pita ka nam keshavadas mishr tatha mata ka nam taravati tha. paanch varsh ki avashtha se hi krishnadas bhagavan ke lila-kirtan, bhajan tatha uthsavoan mean sammilit hone lage the.
sathyanishhth aur nidar
balhyavashtha se hi b de sathyanishhth aur nidar the. jab krishnadas barah sal ke the, unake gaanv mean ek banjara aya, usane mal bechakar bahut-sa rupaya jama kiya tha. krishhnadas ke pita gaanv ke pramukh the. unhhoanne rat mean usaka rupaya lutavakar h dap liya. krishhnadas ke sidhe-sade hriday par is ghatana ne b da prabhav dala. unhhoanne apane pita ke viruddh banjare dvara nhyayalay mean abhiyog chalaya aur unake sakshhy ke phalashvaroop banjare ko usaka paisa mil gaya. is ghatana ke karan inake pita ko mukhiya ke pad se hata diya gaya. pita dvara krishnadas ghar se nikal bahar kiye gaye, jis karan ab ve tirthayatra ke liye chal p de.
braj agaman tatha diksha
krishnadas bhraman karate hue braj mean a gaye. usi samay shrinath ji ka svaroop navin mandir mean pratishthit kiya jane vala tha. shrinath ji ke darshan kar ve bahut prabhavit hue. jab mahaprabhu shrivalhlabhachary a dail se braj ja rahe the. unhhoanne 'googhat' par abhi do-char din pahale hi sooradas ko brahmasamhbanhdh diya tha. mahaprabhu ne mathura ke vishramaghat par yuvak krishhnadas ko dekha. dekhate hi samajh liya ki balak b da sanshkari hai. unhhoanne prasanhnatapoorvak unako dikshit kar brahmasamhbanhdh diya. ve san 1509 ee. mean 'pushtimarg' mean dikshit hue the.
ashtachhap ke kavi
achary vallabhachary se manhtr prapht karate hi unhhean samhpoorn bhagavalhlila ka shmaran ho aya. achary ne unako shrinath ji ke mandir ka adhikari niyukht kiya. unaki dekharekh mean shrinath ji ki seva rajasi that se hone lagi. door-door tak unaki prasiddhi phail gayi. ve shrinath ji ki seva karate aur saras padoan ki rachana karake bhaktipoorvak samarpit karate the. unake pad adhikaanshat: shrriangar-bhavana-pradhan haian. bhakti aur shrriangar mishrit premalilaean 'rasalila' ke samhbanhdh mean unhhoanne anekanek pad likhe. 'yugal-man-charitr' ki rachana-madhuri aur vishishht kavithv-shakti se prabhavit hokar shrivitthalanath ne unako 'ashtachhap' mean gauravapoorn shthan se samhmanit kiya. ve ajivan avivahit rahe.
sankshipt katha prasang
ek samay kisi vishesh kary se krishnadas ji agara gaye the. us samay agara bhautik aishhvary aur kala ka kenhdr tha. krishhnadas bazar mean sauda kar rahe the ki achanak unaki drishti ek veshhya par p d gayi. vah madhur, saras aur athyanht komal kanhth se gana ga rahi thi. bhagavan ke bhakt ke hriday mean sattvik bhav um d aye. vishayonhmatht varaangana ke uddhar ka samay a gaya. bhagavan ke yash-gayak ke darshan se usaki bhavanaean pavitr ho chali thian. krishhnadas ne socha ki yah abhishapagrast daivi jiv hai. yadi mere 'lala' sakshat nanhdananhdan ko rijhaye, unake samane pad gaye to isake bhavasagar se par hone mean kuchh bhi sandeh nahian hai. unhhoanne varaangana se kaha ki- "kya tum mere bal-gopal shrinath ji ke samane pad gaogi." krishhnadas ke hriday mean vathsalhy ka sagar lahara utha. varaangana unake anurodh ko ashvikar nahian kar saki. bhakt ne to usaki kala ko, saras gayaki ko shrinath ji ke charanoan mean samarpit kar diya tha. apane rasikashekhar lala ko rijhane ke liye ve use agara se braj le aye. varaangana ne vidhipoorvak shnan kiya, pavitr aur shvachhchh vashtr dharan kiye. krishhnadas ne usase kaha ki- "tumane vishayi jivoan ko bahut rijhaya hai, aj mere lal ko, vrajeshhvar ko rijhakar apana janhm saphal karo." veshhya ke janhm-janhm ke punhy prakat ho gaye. shrinath ji ki uththapan-jhaanki ka samay tha, yashodananhdan manhd-manhd musakara rahe the. krishhnadas ananhdanimaghn the. unake lala ka shrriangar athyanht adbhut tha. varaangana ne krishhnadas ka rachit pad samarpit kiya. satoan shvar ek sath usaki payal-dhhvani par nach uthe. mridang aur jhaanjh, vina aur karatal ke tal-tuk par, lay-yati par vatavaran ke kan-kan mean ras bhar utha. varaangana ki adharamrit-lahari shrinath ji ke charan pakharane lagi.
"mo man giridhar chhabi pai atakhyau.
lalit tribhang chal pai chali kaian chibuk charu g di thatakhyau..
sajal shyam ghan baran lin hvai, phiri chit anat n bhatakhyau.
'krishnadas' kie pran nichhavari, yah tan jag sir patakhyau..
git samapht hote hi shrinath ji ke aang se ek jhyoti nikali, varaangana usi mean lin ho gayi. usake pran bhagavan ki seva mean samarpit ho gaye. krishhnadas ke lala ki rijh to nhyari hi thi. jinake charanaravinhd makaranhd ke rasashvadan ke liye tridev braj mean parikrama karate rahate haian. unhhoanne bhakt ki manokamana poori kar di. krishhnadas ke rasik gopal ne unako dhanhy kar diya. bhakht ne upahar diya tha, ashvikar karana kathin tha.
rachanaean
krishhnadas ne aur sab krishn bhaktoan ke saman radha-krishn ke prem ko lekar shrriangar ras ke hi pad gae haian. ‘jugalaman charit’ namak inaka ek chhota-sa granth milata hai. isake atirikt inake banae do granth aur kahe jate haian- 'bhramaragit' aur 'prematattv niroopan'. inaka kavita kal san 1550 ke asapas mana jata hai.
mrityu
sanvat 1636 (1579 ee.) vikrami ke lagabhag krishhnadas ek kuaan banava rahe the. usaka nirikshan karate samay ve kuean mean gir p de. is durghatana se unaki mrithyu ho gayi. shrigosaeean ji ne kuean ko poora karakar unaki athma ko shanti di. ni:sandeh tathkalin 'pushtimarg' ke bhakhtoan aur mahaprabhu ke shishhyoan mean unaka vhyaktithv athyanht vishishht aur mahathvapoorn shvikar kiya jata hai. ve bahut b de bhagavadiy the.
tika tippani aur sandarbh
sahayak granth-
- chaurasi vaishnavan ki varta;
- ashtachhap aur vallabh sampraday : da. dinadayal gupt:
- ashtachhap parichay: shri prabhudayal mital.
sanbandhit lekh
varnamala kramanusar lekh khoj