shrimadbhagavadgita tattvavivechani hindi-tika -jayadayal goyandaka
pancham adhyay
kamakrodhaviyuktanaan yatinaan yatachetasamh .
uttar- jnani mahapurushoan ka antahkaran sarvatha parishuddh ho jata hai, isaliye usamean kam-krodhadi vikar leshamatr bhi nahian rahate. aise mahatmaoan ke man aur indriyoan dvara jo kuchh bhi kriya hoti hai, sab svabhavik hi doosaroan ke hit ke liye hi hoti hai. vyavaharakal mean avashyakatanusar unake man aur indriyoan dvara yadi shastranukool kam-krodh ka bartav kiya jay to use natak mean svaang dharan karake abhinay karane vale ke bartav ke sadrish keval lokasangrah ke liye lilamatr hi samajhana chahiye. prashn- yahaan ‘yati’ shabd ka kya arth hai? uttar- mal, vikshep aur avaran- ye tin dosh jnan mean mahanh pratibandhakaroop hote haian. in tinoan doshoan ka sarvatha abhav jnani mean hi hota hai. yahaan ‘kamakrodhaviyuktanamh’ se maladosh ka, ‘yatachetasamh’ se vikshep dosh ka aur ‘viditatmanamh’ se avaran dosh ka sarvatha abhav dikhalakar paramatma ke poorn jnan ki prapti batalayi gayi hai. isaliye ‘yati’ shabd ka arth yahaan saankhyayog ke dvara paramatma ko prapt atmasanyami tattvajnani manana uchit hai. prashn- jnani purushoan ke liye sab or se shant parabrahm hi paripoorn haian, is kathan ka kya abhipray hai? uttar- paramatma ko prapt jnani mahapurushoan ke anubhav mean oopar-niche, bahar-bhitar, yahaan -vahaan sarvatr nity-nirantar ek vijnananandaghan parabrahm paramatma hi vidyaman haian. ek advitiy paramatma ke siva any kisi bhi padarth ki satta hi nahian hai, isi abhipray se kaha gaya hai ki unake liye sabhi or se paramatma hi paripoorn haian. |
tika tippani aur sandarbh
sanbandhit lekh
kram sankhya | vishay | prishth sankhya |
varnamala kramanusar lekh khoj