भागवत सुधा -करपात्री महाराज पृ. 183

Prev.png

bhagavat sudha -karapatri maharaj

pancham-pushp

4. teshaan ke yogavittamaah’ ka samadhan

gita mean shastrarth hai- jo apake sagun-sakar sachchidanandaghan parabrahm svaroop mean satat-sada-sarvada man lagakar apaki nirantar upasana karate haian aur jo avyakt, nirakar? nirvikar nirgun brahm ki upasana karate haian- dhyan karate haian- ve donoan hi yogavit haian; parantu unamean atishayen yogavit kaun haian?

arjun uvach
evan satat yukta ye bhaktastvaan paryupasate.
ye chapyaksharamavyaktan teshaan ke yog vittamaah..[1]

(arjun bola- jo bhakt nirantar bhagavadarth karm mean lage hue anany bhav se apake sharan hokar sagun svaroop ki upasana karate haian tatha jo sarvaishanaoan evan sarv karmoan ka bhi tyag karake akshar-avyakt sarvopadhirahit brahm ka chintan karate haian- in donoan mean kaun shreshth haian?)

shribhagavanuvach
mayyaveshy mano ye maan nityayukta upasate.
shraddhaya parayopetaste me yuktatama mataah..[2]

(shribhagavan bole- jo nity nirantar uttam shraddha se yukt bhakt sarvajn parameshvar mujhamean man ko samadhisth karake upasana karate haian, ve shreshth haian-yah mera mat hai.)

ye tvaksharamanirdeshyamavyaktan paryupasate.
sarvachagamachintyan ch kootasthamachalan dhruvamh..
sanniyamyendriyagraman sarvatr samabuddhayah.
te prapnuvanti mamev sarvabhootahite rataah..[3]

jo indriyoan ke samuday ko vishayoan se niruddh karake evan sab kal ishtanisht-prapti mean samabhav rahakar sab bhootoan ke hit mean tatpar ho, anirdeshy, avyakt akash ke saman sarv vyapak, achinty tatha kootasth, achal aur dhruv-nity akshar brahm ki upasana karate haian, ve mujhako hi prapt karate haian. ve prapt hi nahian karate, kintu ve to ‘jnani tvatmaiv me matamh’ ke anusar mere atma hi haian. yah mera mat hai. bhagavan ka uttar hai- mujh sagun-sakar sachchidanand ghan parabrahm mean man lagakar nity yukt hokar upasana karate haian, ve atishayen mukt haian. jijnasa hai- maharaj! nirgun-nirakar parabrahm ki upasana karane vale ka kya hal hai? uttar- akshar, akhand, avyay, paratpar- parabrahm ka dhyan karate haian, ve to mujhako prapt hi haian. shanka jitani karani ho bharapet kar sakate ho, sabaka samadhan hai. is sambandh mean jitani shankae haian, un sabaka samadhan kiye dete haian. gangottari se ganga bahati huee haridvar, prayag hoti huee patana tak vah chali. savan-bhadoan ki ganga hai. ab use lautao. prayag lao, prayag se lautao haridvar tak pahuanchao, haridvar se lautao gangottari pahuanchao aur gangauti mean chhoo-mantr karake lupt kar do. ganga-pravah ke saman hi ahanish antahkaran ki vrittiyaan chal rahi haian. pramanavritti ki akhand dhara, viparyay vritti ki akhand dhara, nidravritti ki akhandadhara aur smritivritti[4] ki akhandadhara chal rahi hai. inaka itana prabal pravah hai ki bahate-bahate apar sansar-samudr ho gaya hai. praman ki bhi anek dharaean haian- pratyaksh praman, anuman[5] praman, agam-praman, upaman[6]-praman, arthapatti-praman, anupalabdhi-praman, sanbhav aur aitihy praman aur cheshta praman. is tarah pramanavritti dher ki dher hai, smriti vritti dher ki dher hai, vikalp ki parampara ka koee ant nahian, nidra ka kitana b da jagadval hai? in sari vrittiyoan ko lautao, khatam karo- le jakar brahm mean chhoo-mantr kar do. yah kitana kathin hai? isaliye-

kleshoadhikatarasteshamavyaktasaktachetasamh.
avyakta hi gatirduahkhan dehavaddhiravapyate..[7]

(yadyapi mere liye hi karm karane vale sadhakoan ko bhi bahut klesh hota hai, tathapi avyakt mean asakt, akshar brahm ka chintan karane vale sadhakoan ko to adhikatar klesh hota hai, kyoanki dehabhimaniyoan ko aksharatmika avyakt gati b de duahkh se prapt hoti hai.)
‘dehabhimaniyoan ke liye avyakt ki gati bahut kathin hai’ yah upapatti[8] hai. isaliye sagun-sakar sachchidanandaghan parabrahm ki upasana sugam hai, karani chahiye. shanka hoti hai- sahab! ooanchi vastu ki prapti ke liye ooancha parishram dooshan nahian. prapti saman ho aur usamean parishram jyada ho tab to durgun hai lekin phal utkrisht hai to koee dooshan nahian bhooshan hi hai. koee adami keval apana pet bharata hai aur koee adami pandrah lakh brahmanoan ko bhojan karake bhojan karata hai to use kuchh kasht hota hai, lekin vah kasht koee dooshan nahian. is tarah se agar nirgunopasana ka phal koee ooancha ho to usamean adhik kasht hona hani nahian hai.

Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. bhagavadgita 12.1
  2. bhagavadgita 12.2
  3. bhagavadgita 12.3,4
  4. vrittayah pashchatayyah klishtaaklishtaah.
    pramanaviparyyavikalpanidrasmritayah..
    pratyakshanumanaaagamaah pramanani.
    viparyyayo mithyajnanamatadroo papr tishthamh..
    shabdajnanaanupati vastushoonyo vikalpah.
    abhavapratyayaaalambanavrittirnidra..
    anubhootavishayaasampramoshah smriti..(yog darshan 1.5.11)

  5. anumiti
  6. upamiti
  7. bhagavadgita 12.5
  8. yukti

sanbandhit lekh

bhagavat sudha -karapatri maharaj
kramaank path ka nam prishth sankhya
pratham-pushp
1. nigamakalparorgalitan phalamh 37
2. purusharthachatushtayapradayak nigamakalpataru 38
3. rasamalayamh 38
4. atmaram ka bhi bhagavadgunaganarnav mean avagahan 38
5. dev durlabh shrimadbhagavat: 39
6. yugadharmoan ka niroopan 42
7. vidya-avidya ka samuchchay 44
8. bhagavannam-sankirtan 48
9. mahatmy 51
10. vastu-tatv ke sakshatkar ke lie shravan, manan aur nididhyasan apekshit 54
11. ‘janmadyasy yatoanvayath’ ki bhoomika 54
12. bhagavattatv ka anusandhan- chhandogy shaili mean 55
13. bhagavatatv ka anusandhan -taittiriy shaili mean 56
14. paiangalopanishath puran aur mahabharat ki shaili mean 56
15. parabrahm ke niahshvasabhoot vedoan ki apaurushaiyata 57
16. vedoan ke pratipady sagun ya nirgun 59
17. eeshvar-siddhi 64
18. nastikoan ke bhi uddhar ka upakram 64
19. sarvatmabhav 68
20. bhagavanh jagat ke abhinnanimittopadanakaran 70
dvitiy-pushp
1. ‘janmadyasy yatah’ 71
2. 'anvayath', 'itarat:', 'ch' 72
3. 'abhijnah' 74
4. ‘svarath’ 74
5. ‘tene brahmahrida y adi kavaye muhyanti yath soorayah’ 75
6. ‘tejovarimridaan yatha vinimay: 76
7. rrishi-soot-sanvad 78
8. shrishuk-vandana 82
9. shukamanamohak ‘barhapidan’ shlok 85
10. 'barhapidan' 87
11. ‘natavar- vapuah’ 88
12. ‘karnayoah karnikaran’ 90
13. ‘vibhradvasah kanakakapishan’ 91
14. ‘randhranvenoradharasudhaya poorayanh’ 92
15. ‘vrindaranyan svapadaramanan’ 94
16. akaranakarun karunavarunalay-‘bhagavanh’ 95
tritiy-pushp
1. pratipady aur pratipadak ki parabrahmaroopata 99
2. param dharm 111
3. moksh paryavasayi dharm, arth aur kam 118
4. ‘tattv’ ki tattvik paribhasha 123
chaturth-pushp
1. bhagavan vyas ko devarshi narad ki prerana 127
2. gunagan bhagavanh ke upakarak nahian 139
3. bhagavadaradhan ki vidhi 143
4. ‘tatha paramahansanaan’ ke sath ‘paritranay sadhoonaan’ ki sangati 154
pancham-pushp
1. shuk-samagam 159
2. apramatt ke liye ati sugam bhagavatprapti 174
3. nam-dham-pranayam aur dhyan se bhagavatprapti 175
4. ‘teshaan ke yogavittamaah’ ka samadhan 183
5. ‘n kishchidapi chintayeth’ ka tattvik abhipray 188
shashth-pushp
1. brahm-narad sanvad 190
2. maya santaran ka amogh upay 191
3. prahlad charit 196
4. sharanagati 205
5. sharany ki sharanagati 208
6. sharany ka svaroop 208
7. sharanagati ek bar ya bar-bar? 208/2
8. shri ji 209
saptam-pushp
1. raja bali ke poorv janm ka vritant 216
2. bhagavan vaman ko avirbhav 223
3. raja bali ki satyanishtha 228
4. dharmanirapeksh ya dharmasapeksh? 228
5. dhan b da ya dhanavan ? 230
6. ‘dhan nahian dhanavanh b da’ 231
ashtam-pushp
1. vedantavedy poornatam purushottam ‘shriram’ 233
2. ‘adi karta svayan prabhu’ shriram 235
3. lataoan tak ko prem pradan karane vale ‘shriram’ 236
4. prabhuoan ke bhi prabhu ‘shriram’ 238
5. dharm rakshak ‘shriram’ 239
6. lila purushottam ‘shrikrishn’ 239
7. shrivrindavan, gopaanganaean; shrikrishn aur radha ka tatvik svaroop 240
8. shrikrishnachandr paramanandakand ka adbhut prakaty 242
9. sushamasarasarvastr ‘shrohari’ 242
10. anaghrat anapahat-anutpann-anupahat aur adrishtadbhut pankaj ‘shrikrishn’ 242
11. satyajnananantandamatraikarasamoorti ‘shrikrishn’ 242/2
12. bhagavanh ke janm aur karm divy haian, ve svayan aprakrit haian 244
13. shri vrindavanadham 248
14. mridbhakshan lila 250
15. damodaralila 251
16. nirakar se sakar 252
17. bhavuk ke duhrat chitt par bhagavanh ki abhivyakti ‘bhakti’ 254
18. shrikrishnachandr aur shriradhachandr 255
19. asan aur ashayaroop bahyaprapachch aur panchakosh ke tadatmy ka tyagakar shrikrishnachandr paramanand kand ke svagat mean tanmay dvarakasth pattamahishigan 257
20. katha shravan se vairagy evan vijnanopalabdhi 258
21. bhagavadgunanuvad se bhagavadbhakti 259
22. aantim prishth 259

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah