जायसी की प्रेम व्यंजना 4

jayasi ki prem-vyanjana


‘padamavat’ mahakavy mean ratnasen ‘atma’ aur padmavati ‘paramatma’ ka pratik hai. inhian donoan patroan ke premakhyanoan ke madhyam se kavi ne adhyatmik prem ka sanket diya hai. kavi to sampoorn srishti ko hi usi param tattv ke prem ka pratiphal manata hua kahata hai -

sanvarauan adi ek karataroo. jeian jiu dinh kinh sansaroo..

‘padamavat’ ki katha ke madhy laukik prem ka varnan karate hue jayasi ne alaukik prem-vyanjana ki or hi sanket diya hai. hiraman tota soophi panthanusar guru hai. kavi ne tote ke madhyam se hi soophi prem tattv ka niroopan kiya hai. padmavati ke nakh-shikh ka varnan karata hua hiraman tota bich-bich mean us param satta ke alaukik saundary ki jhalak tatha adhyatmik sanket bhi deta chalata hai. jayasi ke adhyatmik prem tattv ki visheshata hai - virah ki vyapakata. moorchchhit hone par bhi nayak ratnasen (jiv) - ko dhyan mean padmavati roopi ‘param jyoti’ ke samipy ki anandamayi anubhooti hoti rahati hai. vah sansar se virat hokar prem samudr mean doob jata hai -

athahu hath tan saravar hiya kanval tehi maanh.
nainanh janahu niarean kar pahuanchat avagah..

is prakar jayasi ne jagat ke nana vyaparoan ko prem ki adhyatimak chhaya se pratibhasit mana hai. isi adhyatmik virah se abhibhoot ho ‘ratnasen’ (sadhak, jiv) ati vyakul ho ‘padmavati’ (paramatma) - ki or akrisht hota hai. ‘guru’ (hiraman tota) ‘brahm’ (padmavati) - ki prapti mean sampoorn marg-darshan karata hai.

is prakar kavi ne katha-prasangoan ke madhyam se laukik prem aur saundary ke madhy adhyatmik prem ka anupam sanket diya hai.

ant mean prem pir ke gayan jayasi ne apani premanubhooti ke dvara apane adhyatmik prem ke madhumay rahasy ko khol kar rakh diya hai-

tan chitur man raja kinha. hiy sianghal budhi padamini chinha..
guru sua jeee panth dekhava. binu guru jagat ko niragun pava..
nagamati yah duniya dhandha. baancha soee n ehi chit bandha..
raghav doot soee saitanoo. maya alaudian sulatanoo..

ee. pr. sian.


prishth par jaean

1 | 2 | 3 | 4


sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah