भगवद्गीता -राधाकृष्णन पृ. 171

bhagavadgita -d aau. sarvepalli radhakrishnan

Prev.png
adhyay-7
eeshvar aur jagat
eeshvar prakriti aur atma hai

  

prakriti ke gun manushyoan ko bhram mean dalate haian

13.tribhirgunamayairbhavairebhiah sarvamidan jagath .
mohitan nabhijanati mamebhyah paramavyayamh ॥

prakriti ke in tin gunoan dvara bhram mean p dakar sara sansar mujhe nahian pahachan pata, jo ki maian in sabase oopar hooan aur anashvar hooan. shankarachary ka kathan hai ki bhagavanh yahaan is bat par khed prakat karata hai ki sansar us param eeshvar ko nahian janata, jo svabhav se hi nity, shuddh, buddh aur mukt hai; jo sab praniyoan ki atma hai aur sab gunoan se rahit hai. jise janane se sansar ki buraee ka bij hi jalakar rakh ho jata hai. [1]ham parivartit hote hue roopoan ko to dekhate haian, kintu us nity satta ko nahian dekh pate, jisaki ki ye roop abhivyakti haian. ham pleto ke guphavasiyoan ki bhaanti divaroan par hilati-dulati chhayaoan ko to dekhate haian, parantu hamean us prakash ko bhi dekhana hoga, jisake karan ye chhayaean banati haian.

14. daivi hyesha gunamayi mam maya duratyaya .
mamev ye prapadyante mayametaan taranti te ॥

meri is gunamay daivi maya ko jit pana bahut kathin hai. parantu jo log meri hi sharan mean ate haian, ve isako par kar jate haian. daivi : divy. adhidaivik [2] ya parameshvar se sambandh rakhane vali. [3] mayamh etaan taranti : [4] is maya ke par pahuanch jate haian. ve maya ke sansar ke par pahuanch jate haian, jo ki bhram ka mool hai. ramanuj yah arth nikalata hai ki maya vah hai, jo vilakshan prabhav utpann karane mean samarth hai. bure kam karane valoan ki dasha

15.n maan dushkritino moodhaah prapadyante naradhamaah .
mayayapahritajnana asuran bhavamashritaah ॥

bure kam karane vale, jo moorkh haian, jo manushyoan mean nich haian (naradham), jinaki buddhi bhram ke karan bahak gee hai aur jo asuri svabhav ke haian, ve meri sharan mean nahian ate.bure karm karane vale bhagavanh ko prapt nahian kar sakate, kyoan ki unake man aur sankalp bhagavanh ke upakaran nahian, apitu ahankar ke upakaran haian. ve apane aparishkrit manovegoan ko vash mean karane ka yatn nahian karate, apatiu ve apane andar vidyaman rajogun aur tamogun ke shikar haian. yadi ham apane vidyaman sattvagun dvara rajogun aur tamogun par niyantran kar lean, to hamara karm suvyavasthit aur prabuddh ban jata hai aur vah vasana aur ajnan ka parinam nahian rahata. tinoan gunoan ke pare pahuanchane ke lie hamean pahale sattvagun ki pradhanata sthapit karani hogi. ham adhyatmik ban sakean, isase pahale hamean naitik banana hoga. adhyatmik star par ham dvait ko par kar jate haian aur apane andar buddhimanh atma ke prakash aur bal dvara kary karate haian. us dasha mean ham kisi niji svarth ko prapt karane ke lie ya kisi niji kasht se bachane ke lie kary nahian karate, apitu keval brahm ke upakaran ke roop mean karm karate rahate haian.

bhakti ke vibhinn prakar

16.chaturvidha bhajante maan janaah sukritinoarjun .
arto jijnasurartharthi jnani ch bharatarshabh ॥

he bharatoan mean shreshth (arjun), jo dharmatma vyakti meri poora karate haian, ve char prakar ke log haian. ek to ve, jo vipatti mean phanse haian; doosare jijnasu, tisare dhan prapt karane ke ichchhuk aur chauthe jnani. sukritin: : dharmatma log. ve log, jinaka apane poorvajanm ke dharmapoorn acharan ke karan uchchatar jivan ki or rujhan hai.[5] ek shreni to un art logoan ki hai, jo kasht mean p de hue haian; jinhoanne nukasan uthaya hai. jo log dhan pane ke ichchhuk haian, dhanakam (shankarachary), jo apani bhautik sthiti ko sudharana chahate haian, ve doosari shreni me ate haian. tisare samooh mean ve bhakt aur sidhe-sachche log haian, jo saty ko janana chahate haian. chaithi shreni un jnaniyoan ki hai, jinhean jnan prapt ho gaya hai. ramanuj ne jnan ka arth keval ek ke prati bhakti, ekabhakti kiya hai.mahabharat mean char prakar ke bhaktoan ka ullekh hai, jinamean se tin phalakama; ya phal pane ke abhilashi hote haian, jabaki sarvattam bhakt ve hai, jo ek hi devata ki anany bhav se pooja karate haian.[6] any bhakt to any phaloan ki kamana karate haian, parantu muni n koee vastu maangata hai aur n kisi vastu ko asvikar karata hai. vah apane-ap ko poornataya brahm ko samarpit kar deta hai aur jo kuchh use diya jae, use svikar leta hai. usaki manovritti keval paramatma ke lie, apane-ap ko vismrit karake paramatma ki upayogita nirapeksh pooja karane ki rahati hai.


Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. evambhootamapi parameshvaran nityashuddhabuddhamuktasvabhavan sarvabhootatmanan, nirgunan, sansaradoshabijapradahakaranan, maan, nabhijanati jagadh ityanukroshan darshayati bhagavan
  2. alaikiki atyadbhuteti. - shridhar.
  3. devasy jivaroopen lilaya kridato mam sambandhiniyan daivi. - nilakanth.
  4. mayaan sarvabhootamohinian taranti, sansarabandhanmuchyante. - shankarachary.
  5. poorvajanamasu ye kritapunya janaah. -shridhar.
  6. chaturvidha mam jana bhakta evan hi me shrutamh. teshamekantinah shreshtha ye chaiv nanyadevataah॥ - shantiparv, 34., 33

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah