विधिवत स्नान और उसके अंगभूत कर्म का वर्णन

mahabharat ashvamedhik parv ke vaishnav dharm parv ke aantargat adhyay 92 mean vidhivat snan aur usake aangabhoot karm ka varnan hua hai.[1]

krishn-yudhishthir sanvad

yudhishh‍thir ne kaha– devadev! ap daith‍yoan ke vinashak aur devataoan ke sh‍vami haian. janardan! apane is bhakh‍t ko sh‍nan karane ki vidhi bataiye.

shribhagavan bole– panh‍dunanh‍dan! jis vidhi ke anusar sh‍nan karane se dvijagan samash‍t papoan se chhoot jate haian, us param papanashak vidhi ka poorn roop se shravan karo. mitti, gobar, til, kusha aur phool adi shash‍trokh‍t samagri lekar jal ke samip jaye. shreshh‍th dvij ko uchit hai ki vah nadi mean sh‍nan karane ke pashh‍chat aur kisi jal mean n nahaye. adhik jalavala jalashay upalabh‍dh ho to tho de– se jal mean kabhi sh‍nan n kare. brahman ko chahiye ki jal ke nikat jakar shuddh aur manoram jagah par mitti aur gobar adi samagri rakh de. tatha pani se bahar hi prayath‍napoorvak apane donoan pair dhokar usake jal ko namash‍kar kare.

vidhivat snan karane ka varnan

panh‍dunanh‍dan! jal samh‍poorn devataoan ka tatha mera bhi sh‍varoop hai; at: us par prahar nahian karana chahiye. jalashay ke jal se usake kinare bhoomi ko dhokar saph kare. phir buddhiman purush pani mean pravesh karake ek bar sirph dubaki lagave, aangoan ki mail n chhu dane lage. isake bad pun: achaman kare. hath ka akar gay ke kan ki tarah banakar usase tin bar jal piye. phir apane pairoan par jal chhi dak kar do bar mukh mean jal ka sh‍parsh kare. tadananh‍tar gale ke oopari bhag mean sh‍thit aankh, kan or nak adi samash‍t inh‍driyoan ka ek– ek bar jal se sh‍parsh kare. phir donoan bhujaoan ka sh‍parsh karane ke pashh‍chat hriday aur nabhi ka sh‍parsh bhi kare. is prakar prath‍yek aang mean jal ka sh‍parsh karakar phir mash‍tak par jal chhi dake. isake bad ‘ap:[2] punanh‍tu’ mantr padhakar phir achaman kare athava achaman ke samay oankar aur vh‍yahritiyoan sahit ‘sadasamh‍patimh’[3] is rricha ka path karean. achaman ke bad mitti lekar usake tin bhag kare aur ‘idan[4] vishh‍nu:’ is mantr ko padhakar use kramash: oopar ke, madhh‍y ke tatha niche ke aangoan mean lagave. tath‍pashh‍chath varun– sookh‍toan se jal ko namash‍kar karake sh‍nan kare.[1]

yadi nadi ho to jis or se usaki dhara ati ho, usi or muanh karake tatha doosare jalashayoan mean soory ki or muanh karake snan karana chahiye. Omkaraka uchcharan karate hue dhire se gota lagave, jal mean halachal paida n kare. bad gobar ko hath mean le jal se gila karake usake tin bhag kare aur use bhi poorvavat apane sharir ke urdhh‍v bhag, madhh‍y bhag tatha adho bhag mean lagave. us samay pranav aur vh‍yahritiyoan sahit gayatri mantr ki punaravrith‍ti karata rahe. phir mujhamean chith‍t lagakar achaman karane ke pashh‍chat ‘apo[5] hishh‍tha mayo’ ith‍yadi tin rrichaoan se aur gosookh‍t, ashh‍vasookh‍t, vaishh‍navasookh‍t, varunasookh‍t, savitrasookh‍t, ainh‍drasookh‍t, vamadaivh‍yasookh‍t tatha mujhase samh‍banh‍dh rakhane vale anh‍y sam mantroan ke dvara shuddh jal se apane oopar marjan kare. phir jal ke bhitar sh‍thit hokar aghamarshanasookh‍t[6] ka jap kare. athava pranav evan vh‍yahritiyoan sahit gayatri mantr jape ya jab tak saans ruki rahe tab tak mera sh‍maran karate hue keval pranav ka hi jap karata rahe. is prakar sh‍nan karake jalashay ke kinare akar dhoye hue shuddh vash‍tr– dhoti aur chadar dharan kare. chadar ko kaankh mean rash‍si ki bhaanti lapetakar baandhe nahian.

jo vash‍tr kaankh mean rash‍si ki bhaanti lapet karake vaidik karmoan ka anushh‍than karata hai, usake karm ko rakshas, danav aur daith‍y b de harsh mean bharakar nashh‍t kar dalate haian; isaliye sab prakar ke prayath‍n se kaankh ko vash‍tr se baandhana nahian chahiye. brahman ko chahiye ki vash‍tr– dharan ke pashh‍chat dhire– dhire hath aur pairoan ko mitti se malakar dho dale, phir gayatri– mantr padhakar achaman kare. tatha poorv ya uttar ki or muanh karake ekagrichath‍t se vedoan ka sh‍vadhh‍yay kare. jal mean kh da hua dvij jal mean hi achaman karake shuddh ho jata hai aur sh‍thal mean sh‍thit purush sh‍thal mean hi achaman ke dvara shuddh hota hai, at: jal aur sh‍thal mean kahian bhi sh‍thit hone vale dvij ko ath‍m shuddhi ke liye achaman karana chahiye. isake bad sandhh‍yopasan karane ke liye hathoan mean kush lekar poorvabhimukh ho kushasan par baithe aur mujhamean man lagakar ekagrabhav se pranayam kare.

gayatri jap karane ka varnan

phir ekagrichatt hokar ek hajar ya ek sau gayatri– mantr ka jap kare. manh‍deh namak rakshasoan ka nash karane ke uddeshh‍y se gayatri– mantr dvara abhimanh‍trit jal lekar soory ko arghh‍y pradan kare. usake bad achaman karake ‘udvargosi’ is mantr se prayashh‍chit ke liye jal chho de. phir dvij ko chahiye ki aanjali mean suganh‍dhit pushh‍p aur jal lekar soory ko arghh‍y de aur akash mudra ka pradarshan kare. tadananh‍tar soory ke ekakshar– mantr ka barah bar jap kare aur unake shadakshar adi mantroan ki chh: bar puranavrith‍ti kare. akashamudra ko dahini or se ghumakar apane mukh mean vilin kare. isake bad donoan bhujaean oopar uthakar ekagrachitt se soory ki or dekhate hue unake manh‍dal mean sh‍thit mujh char bhujadhari tejomoorti narayan ka ekagrachitt se dhh‍yan kare. us samay ‘uduth‍yamh’[7], ‘chitran devanam’[8], ‘tachh‍chakshu:[9]’ in mantroan ka, yathashakh‍ti gayatri– mantr ka tatha mujhase samh‍banh‍dh rakhane vale sookh‍toan ka jap karake mere samamanh‍troan aur purushasookh‍t ka bhi path kare.[10]

tath‍pashh‍chath ‘hans: shuchishath’ is mantr ko padhakar soory ki or dekhe aur pradakshina poorvak unh‍hean namash‍kar kare. is prakar sandhh‍yopasan samaph‍t hone par kramash: brahma ji ka, mera, shankar ji ka, prajapati ka, devataoan aur devarshiyoan ka, aang sahit vedoan, itihasoan, yajnoan aur samash‍t puranoan ka, aph‍saraoan ka, rritu– kalakashh‍tharoop sanvath‍sar tatha bhoot samudayoan ka, bhootoan ka, nadiyoan aur samudroan ka tatha parvatoan, un par rahane vale devataoan, oshadhiyoan aur vanash‍patiyoan ka jal se tarpan kare. tarpan ke samay janeoo ko bayean kandhe par rakhe tatha dayean aur bayean hath ki aanjali se jal dete hue uparyukh‍t devataoan mean se prath‍yek ka nam lekar ‘triph‍yatam’ pad ka uchh‍charan kare (yadi do ya adhik devataoan ko ek sath jal diya jay to kramash: dvivachan aur bahuvachan– ‘triph‍yetam’ aur trinh‍yanh‍tam’ in padoan ka uchh‍charan karana chahiye).

vidvan purush ko chahiye ki manh‍tradrashh‍ta marichi adi tatha narad adi rrishiyoan ko nivit hokar arthat janeoo ko gale mean mala ki bhaanti pahan karake ekagrachith‍t se tarpan kare. isake bad janeoo ko dahine kandhe par karake age bataye jane vale pitri– samh‍banh‍dhi devataoan evan pitaroan ka tarpan kare. kavh‍yavat, agh‍ni, som, vaivash‍vat, aryama, agh‍nishh‍vath‍t aur somap– ye pitri– samh‍banh‍dhi devata haian. inaka til sahit jal se kushaoan par tarpan kare aur ‘triph‍yatamh’ pad ka uchh‍charan kare. tadananh‍tar pitaroan ka tarpan aramh‍bh kare.

unaka kram is prakar hai –pita, pitamah aur prapitamah tatha apani mata, pitamahi aur prapitamahi! inake siva guru, achary, pitrishh‍vasa (bua), matrishh‍vasa (mausi), matamahi, upadhh‍yay, mitr, banh‍dhu, shishh‍y, rrith‍vij aur jati– bhaee adi mean se bhi jo mar gaye hoan, un par daya karake eershh‍ya- dvesh th‍yagakar unaka bhi tarpan karana chahiye. tarpan pashh‍chat achaman karake sh‍nan ke samay pahane hue vash‍tr ko nicho d dale. us vash‍tr ka jal bhi kul ke mare hue santanahin purushoan ka bhag hai. vah unake sh‍nan karane aur pine ke kam ata hai. at: us jal se unaka tarpan karana chahiye, aisa vidvanoan ka kathan hai.

poorvokh‍t devataoan tatha pitaroan ka tarpan kiye bina sh‍nan ka vash‍tr nahian dhona chahiye. jo mohavash tarpan ke pahale hi dhaut vash‍tr ko dho leta hai, vah rrishiyoan aur devataoan ko kashh‍t pahuanchata hai. us avash‍tha mean usake pitar use shap dekar nirash laut jate haian, isaliye tarpan ke pashh‍chath achaman karake hi sh‍nan– vash‍tr nicho dana chahiye. tarpan ki kriya poorn hone par donoan pairoan mean mitti lagakar unh‍hean dho dale aur phir achaman karake pavitr ho kushasan par baith jay aur hathoan mean kusha lekar sh‍vadhh‍yay aramh‍bh kare. pahale ved ka path karake phir kam se usake anh‍y aangoan ka adhh‍yayan kare. apani shakh‍ti ke anusar pratidin jo adhh‍yayan kiya jata hai, usako sh‍vadhh‍yay kahate haian. rrigh‍ved, yajurved aur samaved ka sh‍vadhh‍yay kare. itihas aur puranoan ke adhh‍yayan ko bhi yathashakh‍ti n chho de. sh‍vadhh‍yay poorn karake kh da hokar dishaoan, unake devataoan, brahma ji, agni, prithh‍vi, oshadhi, vani, vachash‍pati aur saritaoan ko tatha mujhe bhi pranam kare. phir jal lekar pranavayukh‍t ‘namobhh‍dray:’ yah mantr padhakar poorvavath jal devata ko namash‍kar kare.[11]

tika tippani aur sandarbh

  1. 1.0 1.1 mahabharat ashh‍vamedhik parv adhyay 92 vaishnav dharm parv bhag-27
  2. Om ap: punantu prithvian prithvi poota punatu mamh॥ punantu brahmanaspatirbrahmapoota punatu mamh yaduchchhishtamabhojyan ch yadva dushcharit mamh. sarv punantu mamapoasataan ch pratigrah svaha (tai. a. pr. 10.23)
  3. sadasaspatimadbhumpriyabhiandrasy sanimmedha mayasishasvah (yaju. a. 32 man 13)
  4. idan vishnurvichakrame tredha nidadhe padam. samoodhmasyapar sure svaha
  5. Om apo hi shtha mayobhuv:. Om ta n oorje dadhatan. Om yo v: shivatamo ras. Om tasy bhajayateh n:. Om ushatiriv matar:. Om tasma aran gamam v:. Om yasy kshayay jianvath. Om apo janayatha ch n:. (yaju.11 man 50-52)
  6. Om rritanch satyanchabhidvattapasoadhyajayat tat: samudro arnav:. samudradarnavadadhisanvatsaroajayat. ahoratrani vidadhadvishvasy mishato bashi. sooryachandramasau ghata yathapoorvamkalpayat divanch prithavinchaantarikshamayo sv:॥ (rri. a. 8v. 48)
  7. Om udu tyan jatavedas devan vahanti ketav: drishe vishvay sooryamh॥ (yaju. a. 7 m. 41)
  8. Om chitran devanamudagadanikan chakshurmitrasy varunsyagne: apra dyavaprithvi aantariksh soory atma jagatasyasthushashchh॥ (yaju. a. 7m. 42)
  9. Om tachchakshurdevahitan purastachchhukramh. pashyem sharad: shat jivem sharad: shatan prabravam sharad: shamadina: syam sharad: shatan bhooyashch sharad: shatat
  10. mahabharat ashh‍vamedhik parv adhyay 92 vaishnav dharm parv bhag-29
  11. mahabharat ashh‍vamedhik parv adhyay 92 vaishnav dharm parv bhag-30

sanbandhit lekh

mahabharat ashvamedhik parv mean ullekhit kathaean


ashvamedh parv
yudhishthir ka shokamagn hokar girana aur dhritarashtr ka unhean samajhana | shrikrishn aur vyas ka yudhishthir ko samajhana | vyas ka yudhishthir se sanvart aur marutt ka prasang kahana | vyas dvara marutt ke poorvajoan ka varnan | brihaspati ka manushy ko yajn n karane ki pratijna karana | narad ki ajna se marutt ki sanvart se bheant | marutt ke agrah par sanvart ka yajn karane ki svikriti dena | sanvart ka marutt ko suvarn ki prapti ke lie mahadev ki namamayi stuti ka upadesh | marutt ki sampatti se brihaspati ka chintit hona | brihaspati ka indr se apani chinta ka karan batana | indr ki ajna se agnidev ka marutt ke pas sandesh lekar jana | agnidev ka sanvart ke bhay se lautana aur indr se brahmabal ki shreshthata batana | indr ka gandharvaraj ko bhejakar marutt ko bhay dikhana | sanvart ka mantrabal se devataoan ko bulana aur marutt ka yajn poorn karana | shrikrishn ka yudhishthir ko indr dvara sharirasth vritrasur sanhar ka itihas sunana | shrikrishn ka yudhishthir ko man par vijay pane ka adesh | shrikrishn dvara mamata ke tyag ka mahattv | shrikrishn dvara kamagita ka ullekh tatha yudhishthir ko yajn hetu prerana | yudhishthir dvara rrishiyoan ki vidaee aur hastinapur mean pravesh | yudhishthir ke dharmarajy ka varnan | shrikrishn ka arjun se dvaraka jane ka prastav
anugita parv
arjun ka shrikrishn se gita ka vishay poochhana | shrikrishn ka arjun se siddh, maharshi tatha kashyap ka sanvad sunana | siddh mahatma dvara jiv ki vividh gatiyoan ka varnan | jiv ke garbh-pravesh ka varnan | achar-dharm, karm-phal ki anivaryata ka varnan | sansar se tarane ke upay ka varnan | guru-shishy ke sanvad mean moksh prapti ke upay ka varnan | brahmanagita, ek brahman ka patni se jnanayajn ka upadesh karana | das hotaoan se sampann hone vale yajn ka varnan | man aur vani ki shreshthata ka pratipadan | man-buddhi aur indriyaroop sapt hotaoan ka varnan | yajn tatha man-indriy sanvad ka varnan | pran, apan adi ka sanvad aur brahma ka sabaki shreshthata batana | narad aur devamat ka sanvad evan udan ke utkrisht roop ka varnan | chaturhom yajn ka varnan | antaryami ki pradhanata | adhyatm vishayak mahan van ka varnan | jnani purush ki sthiti tatha adhvaryu aur yati ka sanvad | parashuram ke dvara kshatriy kul ka sanhar | alark ke dhyanayog ka udaharan dekar pitamahoan ka parashuram ko samajhana | parashuram ka tapasya ke dvara siddhi prapt karana | raja ambarish ki gayi huee adhyatmik svarajyavishayak gatha | brahmanaroopadhari dharm aur janak ka mamatvatyag vishayak sanvad | brahman ka patni ke prati apane jnananishth svaroop ka parichay dena | shrikrishn dvara brahmanagita ka upasanhar | guru-shishy sanvad mean brahma aur maharshiyoan ke prashnottar | brahma ke dvara tamogun, usake kary aur phal ka varnan | rajogun ke kary ka varnan aur usake janane ka phal | sattvagun ke kary ka varnan aur usake janane ka phal | sattv adi gunoan ka aur prakriti ke namoan ka varnan | mahattattv ke nam aur paramatmatattv ko janane ki mahima | ahankar ki utpatti aur usake svaroop ka varnan | ahankar se panch mahabhootoan aur indriyoan ki srishti | adhyatm, adhibhoot aur adhidaivat ka varnan | nivrittimarg ka upadesh | charachar praniyoan ke adhipatiyoan ka varnan | dharm adi ke lakshanoan ka aur vishayoan ki anubhooti ke sadhanoan ka varnan | kshetraj ki vilakshanata | sab padarthoan ke adi-ant ka aur jnan ki nityata ka varnan | deharoopi kalachakr ka tatha grihasth aur brahman ke dharm ka kathan | brahmachari, vanaprasthi aur sannyasi ke dharm ka varnan | mukti ke sadhanoan ka, deharoopi vriksh ka tatha jnan-khang se use katane ka varnan | atma aur paramatma ke svaroop ka vivechan | dharm ka nirnay janane ke lie rrishiyoan ka prashn | brahma dvara sattv aur purush ki bhinnata ka varnan | brahma dvara buddhiman ki prashansa | panchabhootoan ke gunoan ka vistar aur paramatma ki shreshthata ka varnan | tapasya ka prabhav | atma ka svaroop aur usake jnan ki mahima | anugita ka upasanhar | shrikrishn ka arjun ke sath hastinapur jana | shrikrishn ka subhadra ke sath dvaraka ko prasthan | kauravoan ke vinash se uttank muni ka kupit hona | shrikrishn ka krodhit uttank muni ko shaant karana | shrikrishn ka uttank se adhyatmatattv ka varnan | shrikrishn ka uttank muni ko kauravoan ke vinash ka karan batana | shrikrishn ka uttank muni ko vishvasvaroop ka darshan karana | shrikrishn dvara uttank muni ko marudesh mean jal prapti ka varadan | uttank ki gurubhakti ka varnan | uttank ka guruputri ke sath vivah | uttank ka divyakundal lane ke lie saudas ke pas jana | uttank ka saudas se unaki rani ke kundal maangana | uttank ka kundal hetu rani madayanti ke pas jana | uttank ka kundal lekar pun: saudas ke pas lautana | takshak dvara kundaloan ka apaharan | uttank ko pun: kundaloan ki prapti | shrikrishn ka dvaraka mean raivatak mahotsav mean sammilit hokar sabase milana | shrikrishn ka vasudev ko mahabharat yuddh ka vrittant sankshep mean sunana | shrikrishn ka vasudev ko abhimanyu vadh ka vrittaant sunana | vasudev adi yadavoan ka abhimanyu ke nimitt shraddh karana | vyas ka uttara aur arjun ko samajhakar yudhishthir ko ashvamedh yajn ki ajna dena | yudhishthir ka bhaiyoan se paramarsh tatha dhan lane hetu prasthan | paandavoan ka himalay par p dav aur upavasapoorvak ratri nivas | shiv adi ka poojan karake yudhishthir ka dhanarashi ko le jana | uttara ke mrit balak ko jilane ke lie kunti ki shrikrishn se prarthana | parikshit ko jilane ke lie subhadra ki shrikrishn se prarthana | uttara ki shrikrishn se putr ko jivit karane ki prarthana | shrikrishn ka uttara ke mrit balak ko jivan dan dena | shrikrishn dvara parikshit ka namakaran tatha pandavoan ka hastinapur agaman | shrikrishn dvara paandavoan ka svagat | vyas tatha shrikrishn ka yudhishthir ko yajn ke lie ajna dena | vyas ki ajna se ashv ki raksha hetu arjun ki niyukti | vyas dvara bhim, nakul tatha sahadev ki vibhinn karyoan hetu niyukti | sena sahit arjun ke dvara ashv ka anusaran | arjun ke dvara trigartoan ki parajay | arjun ka pragjyautishapur ke raja vajradatt ke sath yuddh | arjun ke dvara vajradatt ki parajay | arjun ka saindhavoan ke sath yuddh | du:shala ke anurodh se arjun aur saindhavoan ke yuddh ki samapti | arjun aur babhruvahan ka yuddh evan arjun ki mrityu | arjun ki mrityu se chitraangada ka vilap | arjun ki mrityu par babhruvahan ka shokodgar | uloopi ka sanjivani mani dvara arjun ko pun: jivit karana | uloopi dvara arjun ki parajay ka rahasy batana | arjun ka putr aur patni se vida lekar pun: ashv ke pichhe jana | arjun dvara magadharaj meghasandhi ki parajay | ashv ka dvaraka, panchanad tatha gaandhar desh mean pravesh | arjun dvara shakuniputr ki parajay | yudhishthir ki ajna se yajnabhoomi ki taiyari | yudhishthir ke yajn ki sajavat aur ayojan | shrikrishn ka yudhishthir se arjun ka sandesh kahana | arjun ke vishay mean shrikrishn aur yudhishthir ki batachit | arjun ka hastinapur agaman | uloopi aur chitraangada sahit babhruvahan ka svagat | ashvamedh yajn ka arambh | yudhishthir ka brahmanoan aur rajaoan ko vida karana | yudhishthir ke yajn mean nevale ka agaman | nevale ka serabhar sattoodan ko ashvamedh yajn se badhakar batana | hiansamishrit yajn aur dharm ki ninda | maharshi agasty ke yajn ki katha
vaishnavadharm parv
yudhishthir ka shrikrishn se vaishnavadharm vishayak prashn | shrikrishn dvara dharm ka tatha apani mahima ka varnan | charoan varnoan ke karm aur unake phaloan ka varnan | dharm ki vriddhi aur pap ke kshay hone ka upay | vyarth janm, dan aur jivan ka varnan | sattvik danoan ka lakshan | dan ka yogy patr | brahman ki mahima | bij aur yoni ki shuddhi ka varnan | gayatri mantr jap ki mahima ka varnan | brahmanoan ki mahima aur unake tiraskar ke bhayanak phal ka varnan | yamalok ke marg ka kasht | yamalok ke marg-kasht se bachane ke upay | jal dan aur ann dan ka mahatmy | atithi satkar ka mahatmy | bhoomi dan ki mahima | til dan ki mahima | uttam brahman ki mahima | anek prakar ke danoan ki mahima | panchamahayajn ka varnan | vidhivat snan aur usake aangabhoot karm ka varnan | bhagavan ke priy pushpoan ka varnan | bhagavan ke bhagavadbhaktoan ka varnan | kapila gau tatha usake dan ka mahatmy | kapila gau ke das bhed | kapila gau ka mahatmy | kapila gau mean devataoan ke nivasasthan ka varnan | yajn aur shraddh ke ayogy brahmanoan ka varnan | narak mean le jane vale papoan ka varnan | svarg mean le jane vale punyoan ka varnan | brahmahatya ke saman pap ka varnan | jinaka ann varjaniy hai, un papiyoan ka varnan | dan ke phal aur dharm ki prashansa ka varnan | dharm aur shauch ke lakshan | sannyasi aur atithi satkar ke upadesh | danapatr brahman ka varnan | annadan ki prashansa | bhojan ki vidhi | gauoan ko ghas dalane ka vidhan | til ka mahatmy | apaddharm, shreshth aur nindy brahman | shraddh ka uttam kal | manav dharm-sar ka varnan | agni ke svaroop mean agnihotr ki vidhi | agnihotr ke mahatmy ka varnan | chandrayan vrat ki vidhi | prayashchitaroop mean chandrayan vrat ka vidhan | sarvahitakari dharm ka varnan | dvadashi vrat ka mahatmy | yudhishthir ke dvara bhagavan ki stuti | vishuvayog aur grahan adi mean dan ki mahima | pipal ka mahattv | tirthabhoot gunoan ki prashansa | uttam prayashchit | uttam aur adham brahmanoan ke lakshan | bhakt, gau aur pipal ki mahima | shrikrishn ke upadesh ka upasanhar | shrikrishn ka dvarakagaman

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah