महाभारत शान्ति पर्व अध्याय 214 श्लोक 1-13

chaturdashadhikadvishatatam (214) adhyay: shanti parv (mokshadharm parv)

Prev.png

mahabharat: shanti parv: chaturdashadhikadvishatatam adhyay: shlok 1-13 ka hindi anuvad

brahmachary tatha vairagh‍y se mukti

bhishh‍m ji kahate hai– rajan! ab maian tumh‍hean shash‍tr drishti se moksh ka yathavat upay batata hooan. shash‍tr‍vihit karmoan ka nishh‍kam bhav se acharan karata hua manushh‍y tattvajnan se paramagati ko praph‍t kar leta hai. samash‍t praniyoan me manushh‍y shreshh‍th kahalata hai. manushh‍yoan mean dvijoan ko aur dvijoan mean bhi manh‍tradrashh‍ta (vedajn) brahmanoan ko shreshh‍th bataya gaya hai.

ved– shash‍troan ke yatharth jnata brahman samash‍t bhootoan ke ath‍ma, sarvajn aur sarvadarshi hote haian. unh‍hean paramarthatath‍v ka poorn nishh‍chay hota hai. jaise netrahin purush marg mean akela hone par tarah-tarah ke du:kh pata haian, usi prakar sansar mean jnanahin manushh‍y ko bhi anek prakar ke kashh‍t bhogane p date haian; isaliye jnani purush hi sabase shreshh‍th hai. dharm ki ichh‍chha rakhanevale manushh‍y shash‍tr ke anusar un-un yajnadi sakam dharmoan ka anushh‍than karate haian; kiantu age bataye janevale gunoan ke bina inh‍hean sabake liye samanaroop se abhishh‍t moksh namak purusharth ki prapti nahian hoti.

vani, sharir aur man ki pavitrata, kshama, sath‍y, dhairy aur sh‍mriti– in gunoan ko pray: sabhi dharmoan ke dharmajn purush kalh‍yanakari batate haian. yah jo brahmachary namak gun hai, ise to shash‍troan mean brahm ka sh‍varoop hi bataya gaya hai. yah sab dharmoan se shreshh‍th hai. brahmachary ke palan se manushh‍y paramapad ko praph‍t kar lete hai. vah paramapad paanch pran, man, buddhi aur dasoan indriyoan ke sanghataroop sharir ke sanyog se shoonh‍y hai, shabh‍d aur sh‍parsh se rahit hai. jo kan se sunata nahian, aankh se dekhata nahian aur vani dvara kuchh bolata nahian hai, tatha jo man se bhi rahit hai, vahi vah paramapad ya brahm hai. manushh‍y buddhi ke dvara usaka nishh‍chay kare aur usaki prapti ke liye nishh‍kalank brahmachary vrat ka palan kare. jo manushh‍y is vrat ka achh‍chhi tarah palan karata haian, vah brahmalok praph‍t kar leta hai. madhh‍yam shreni ke brahmachari ko devataoan ka lok praph‍t hota hai aur kanishh‍th shreni ka vidvan brahmachari shreshh‍th brahman ke roop mean janh‍m leta hai. brahmachary ka palan ath‍yanh‍t kathin hai. usake liye jo upay hai, vah mujhase suno.

brahman ko chahiye ki jab rajogun ki vritti prakat hone aur badhane lage to use rok de. striyoan ki charcha n sune. unh‍hean nangi avash‍tha mean n dekhe; kh‍yoanki yadi kisi prakar nagh‍navash‍thaoan mean un par drishti chali jati hai to durbal hriday vale purushoan ke man mean rajogun-rag ya kamabhav ka pravesh ho jata hai. brahmachari ke man mean yadi rag ya kam-vikar uth‍panh‍n ho jay to vah ath‍mashuddhi ke liye krichh‍chhravrat[1] ka acharan kare.

yadi viry ki vriddhi hone se use kamavedana adhik sata rahi ho to vah nadi ya sarovar ke jal mean pravesh karake sh‍nan kare. yadi sh‍vaph‍navash‍tha mean viryapat ho jay to jal mean gota lagakar man-hi-m tin bar aghamarshan[2] sookh‍t ka jap kare.

Next.png

tika tippani aur sandarbh

  1. ‘krichh‍chhr’ shabh‍d se prajapath‍yakrichh‍chhr ka grahan kiya jata hai. prajapath‍yakrichh‍chhr vidhan is prakar hai- trayahan pratash‍trahan sayan trayahamadyadayachitamh. trayahan paran ch nashh‍niyath prajapath‍yoyamuchh‍yute .. tin din keval prat:kal, tin din keval saanyakal tatha tin din tak keval ayachit anh‍n ka bhojan kare. phir tin dinoan tak upavas rakhe. ise prajapath‍yakrichh‍chhr kaha jata hai.
  2. aghamarshanasookh‍t nimh‍nalikhit hai– rritach sath‍yachabhiddhath‍tapasodhh‍yajayat. tato ratrayajayat tat: samudro arnav:. samudradarnavadadhisanvath‍saro ajayat. ahoratrani vidadhadvishh‍vash‍y mishato vashi. sooryachanh‍dramasau dhata yathapoorvamakalh‍payath. divan ch prithivichanh‍tarikshamatho sh‍v:

sanbandhit lekh

varnamala kramanusar lekh khoj

   a    a    i    ee    u    oo    e    ai    o    au    aan    k    kh    g    gh    n    ch    chh    j    jh    n    t    th    d    dh    n    t    th    d    dh    n    p    ph    b    bh    m    y    r    l    v    sh    sh    s    h    ksh    tr    jn    rri    rri    aau    shr    aah