ashhtadashadhikadvishatatam (218) adhhyay: van parv (markanhdeyasamashya parv)
mahabharat: van parv: ashhtadashadhikadvishatatam adhhyay: shlok 1-8 ka hindi anuvad
markanhdey ji kahate haian- kurukuladhuranhdhar yudhishthir! brahmaji ke jo tisare putr aangira haian, unaki pathni ka nam subha hai. usake garbh se jo santanean uthpann hueean, unaka varnan karata hooan, suno. rajanh! brihatkirti, brihajhjhyot, brihahnrahma, brihanmana, brihanhmanhtr, brihadbhas tatha brihashpati (ye aangira se subha ke sat putr hue). aangira ki pratham putri ka nam devi bhanumati hai. vah unaki santanoan mean sabase adhik roopavati hai; usake roop ki kahian tulana hi nahian hai (bhanu arthath soory se yukht hone ke karan yah din ki abhimanini hai). aangira muni ki doosari kanhya ‘raga’ nam se vikhhyat hai. us par samasht praniyoan ka vishesh anurag prakat hua tha. isiliye usaka aisa nam prasiddh hua. (yah ratri ki abhimanini hai). aangira ki tisari putri ‘sinivali’ (chaturdashiyukhta amavashya) hai, jo athyanht krish hone ke karan kabhi dikhati hai aur kabhi nahian dikhati hai; isiliye log use ‘drishhyadrishhya’ kahate haian. bhagavan rudr use lalat mean dharan karate haian, is karan use sab log ‘rudrasuta’ bhi kahate haian. unaki chauthi putri ‘archishmati’ hai, (yahi poorn chanhdrama se yukht hone ke karan shuddh paurnamasi kahi jati hai) isaki prabha se log rat mean sab vashtuoan ko shpashht dekhate haian. paanchavian kanhya ‘havishmati’ (pratipadayukhta poornima ‘raka’) hai, jisake saannidhhy mean havishhy dvara devataoan ka yajan kiya jata hai. aangira muni ki jo chhathi punhyathma kanhya hai, use ‘mahishhmati’ kahate haian (yahi chaturdashiyukhta poornima hai, jise ‘anumati’ bhi kahate haian. mahamate! jo diptishali somayag adi mahayajnoan mean prakashit hone ke karan ‘mahamati’ nam se vikhhyat hai, vah (pratipadayukht amavashya) aangira muni ki satavian putri kahalati hai. jis bhagavati ama ko dekhakar log ‘kuhu-kuhu’ dhhvani kar uthate (chakit ho jate) haian, aangira muni ki vah athavian putri ‘kuhoo’ nam se vikhhyat hai. usamean chanhdrama ki ek matr kala athyanht sookshhm aansh se shesh rahati hai. (yahi shuddh amavashya hai).
is prakar shrimahabharat vanaparv ke anhtargat markanhdeyasamashyaparv mean aangirasopakhhyan vishayak do sau attharahavaan adhhyay poora hua.
|
tika tippani aur sandarbh
sanbandhit lekh
varnamala kramanusar lekh khoj