vishay soochi
gita darpan -svami ramasukhadas
88. gita mean aye punarukt samanarthak vakyoan ka tatpary
1. ‘siddhisiddhayoah samo bhootva’[1]; ‘samah siddhavasiddhau ch’[2]; aur ‘siddhayasiddhayornirvikarah’[3]- ye tinoan vaky samanarthak haian, phir bhi inamean tho da aantar hai. pahale ke donoan vaky karmayogi sadhak ke haian aur aantim vaky saankhyayogi sadhak ka hai. karmayogi sadhak ‘mujhe karmoan ki siddhi-asiddhi poorti-apoorti mean sam rahana hai’- is bhav se kartavy karm karata hai.[4]is tarah karm karane se vah siddhi-asiddhi mean svatah sam ho jata hai.[5] saankhyayogi sadhak sanpoorn vikaroan ko prakriti mean hi manata hai, apane mean nahian. atah vah siddhi-asiddhi mean svatah nirvikar rahata hai. tatpary hai ki siddhi-asiddhi mean sam kaho athava nirvikar kaho, ek hi bat hai. siddhi-asiddhi mean sam, nirvikar hone par donoan ko tattv ki prapti ho jati hai.[6] 2. ‘bitaragabhayakrodhah’[7]; ‘vitaragabhayakrodhaah’[8]; aur ‘vigatechchhabhayakrodhah’[9]- ye tinoan vaky kramashah karmayog, bhaktiyog aur dhyanayog mean aye haian. tatpary hai ki karmayog, bhaktiyog, dhyanayog adi koee sa bhi yog (sadhan) ho, usake dvara sadhak saansarik rag, ichchha, bhay, krodh adi ki vrittiyoan se rahit ho jata hai. karan ki ye rag adi ki vrittiyaan sansar ke sadh sanbandh manane se hi paida huee haian. vastav mean ye sadhak ke svaroop mean haian hi nahian. atah sansar se sanbandh vichchhed hote hi ye mit jati haian aur svatah siddh nirvikarata ka anubhav ho jata hai. isalie sadhak kisi bhi marg ka anukaran karane vala ho, usamean nirvikarata ani chahie. |
tika-tippani aur sandarbh
sanbandhit lekh
kram sankhya | path ka nam | prishth sankhya |
varnamala kramanusar lekh khoj